.
Φιλοξενώ ένα ενδιαφέρον κείμενο του φίλου Σωτήρη Γλυκοφρύδη.
Ένα κείμενο που μπορεί να περάσει απαρατήρητο από τα μάτια μας, χαμένο μέσα στις ανάγκες που ορίζουμε για την αναπνοή μας τώρα, ή να μας δημιουργήσει χώρο για μια διαφορετική ερμηνεία της πραγματικότητας που ζούμε.
Υπάρχουν μεγέθη ανθρώπων που μίλησαν διαχρονικά αιώνες πριν για τον εαυτό τους και κατά συνέπεια για όλους εμάς. Πρώτα από όλα, μίλησαν για τη σκέψη τους… όπως ο Παρμενίδης που μας μεταφέρει την παρατήρηση της σκέψης του… και σίγουρα μας αφορά σαν είμαστε έτοιμοι να το αντιληφθούμε.
Πριν 2-3 χρόνια διαπίστωσα ότι το μεγαλύτερο κείμενο των προσωκρατικών, το «Περι Φύσεως» του Παρμενίδη ήταν σχεδόν αμετάφραστο. Το κείμενο αυτό, το οποίο απετέλεσε τη βάση του σχεδιασμού του κόσμου των Ιδεών του Πλάτωνα και του μηχανισμού της λογικής του Αριστοτέλη (άσχετα εάν ο τελευταίος δεν αποδεχόταν το τελικό αποτέλεσμα) παρουσίαζε δυσκολία κατανόησης διότι δεν είχε εντοπιστεί το πλάνο της συλλογιστικής του συγγραφέα, δηλαδή, στο πού κατευθυνόταν η σκέψη του. Παρά ταύτα, του προσέδωσε το δισυπόστατο τίτλο του «ϊδρυτή της μεταφυσικής λογικής» κατά τον Ράσελ ή του ιδρυτή του ορθολογισμού και της μεταφυσικής κατ’ άλλους.
Πού κατευθυνότα
ν όμως η σκέψη του Παρμενίδη;
Πάνω σε αυτό το ερώτημα αποφάσισα να αφιερώσω μερικούς μήνες με 2-3 χιλιάδες ώρες περισυλλογής, να σπάσω κυριολεκτικά το κεφάλι μου για να το εντοπίσω, όπου βίωσα μια κατάσταση την οποία περιγράφω στο βιβλίο «Το Φως του Παρμενίδη» η οποία επέφερε την αποκάλυψη: «Ο Παρμενίδης σκεφτόταν τη σκέψη του…». Μετά από αυτό, η μετάφραση βγήκε ακόμα και στο κόμμα, πιστή στις λέξεις οι οποίες κολλούσαν από μόνες τους σε σημείο που έκανα απλώς την επαλήθευση. Μετά από αυτό, ήταν θέμα χρόνου να γραφτεί ένα δεύτερο βιβλίο, το «Σπουδή στον Παρμενίδη», ερμηνεύοντάς τον Ελεάτη ποιητή και στοχαστή κατά ενότητα και στίχο.
Ο Παρμενίδης, κατ’ εμέ, είχε αποκρυπτογραφηθεί.
Ο Παρμενίδης είναι ο μόνος φιλόσοφος ο οποίος ανακαλύπτει τον κόσμο όλο μέσα από τη σκέψη του, εξετάζοντάς την. Το κείμενό του θεωρώ, όπως προέκυψε, ότι αλλάζει δεδομένα στη φιλοσοφία. Ο Χέγκελ και ο Πλάτων είναι Παρμενιδιστές, ο «Παρμενίδης» του Πλάτωνα και «Η φαινομενολογία του πνεύματος» του Χέγκελ είναι πάνω στον και τότε ακόμη δυσνόητο Παρμενίδη σε σημείο που τα έργα αυτά κατατάσσονται μαζί με προαναφερθέν κείμενο «Περι Φύσεως» του Ελεάτη στοχαστή στα πιο δυσκολο-κατανόητα κείμενα της φιλοσοφίας. Ασφαλώς εάν το μητρικό κείμενο είχε γίνει κατανοητό στο βάθος που έπρεπε, η εξέλιξη της φιλοσοφίας θα ήταν άλλη, πιο καθαρή. Παρά ταύτα, το κείμενο και η διδασκαλία του, όσο έγιναν αντιληπτά, έδωσαν έναν Μέλισσο, έναν Ζήνωνα (τον Ελεάτη, για να τον ξεχωρίζουμε από τον Στωικό) έναν Λεύκιππο (και αργότερα τον Δημόκριτο), έναν Εμπεδοκλή, ένα Σωκράτη στη βάση της συλλογιστικής του, επέφερε ίσως το στοχασμό του Περικλή, επηρέασε σίγουρα τον Αναξαγόρα και τον Πρωταγόρα, έως προφανώς τον Αρίστιππο τον Σάμιο, εισηγητή της ηλιοκεντρικής θεωρίας. Εδώ όμως υπήρξε αυτό που συνηθίζω να αποκαλώ «το χαλασμένο τηλέφωνο της φιλοσοφίας». Το κείμενο, μη κατανοημένο ακόμα και από τον μεγαλύτερο σύγχρονο Παρμενιδιστή, τον Χάιντεγκερ, προκύπτει όπως αποδεικνύεται τόσο σημαντικό που πρέπει να καθιερωθεί ως η «Ελληνική Βίβλος», η οποία κατά σύμπτωση γράφεται τα χρόνια που συντάσσεται και η Ιουδαική.
Μέσα στο κείμενο υπάρχει το «προπατορικό αμάρτημα», που δεν είναι άλλο από την εκτροπή της γλώσσας και το αίσιον που θα προκύψει από τον επαναπροσδιορισμό της, υπάρχει η πειστική θρησκεία, η οντολογία του όντως είναι ή το όντως ον, διακρίνεται η σύγκλιση των φιλοσοφικών και θρησκευτικών ρευμάτων, προτείνεται η γέννηση της επιστήμης από την αίρεση και την αμφιβολία η οποία στον άνθρωπο πρέπει να είναι πάντα υπαρκτή για να καταλήξει στο αίσιον της αληθούς θρησκείας. Με λίγα λόγια. απλά, προσδιορίζονται σε αυτό τα πάντα.
Σας παραθέτω τη μετάφραση σε αντιπαραβολή με το αρχαίο κείμενο και βγάλτε τα συμπεράσματά σας.
Στο τέλος του κειμένου θα υπάρξει και ένα μικρό ερμηνευτικό προσάρτημα περί που μονισμού του Παρμενίδη, ο οποίος φρονώ ότι μπορεί να επαναπροσδιορίσει τη ζωή μας. Εάν φυσικά το θέλουμε…
5
ἅρμα τιταίνουσαι, κοῦραι δ’ ὁδὸν ἡγεμόνευον. ἄξων δ’ ἐν χνοίηισιν ἵει σύριγγος ἀυτήν αἰθόμενος (δοιοῖς γὰρ ἐπείγετο δινωτοῖσιν κύκλοις ἀμφοτέρωθεν), ὅτε σπερχοίατο πέμπειν Ἡλιάδες κοῦραι, προλιποῦσαι δώματα Νυκτός,
10
εἰς φάος, ὠσάμεναι κράτων ἄπο χερσὶ καλύπτρας. ἔνθα πύλαι Νυκτός τε καὶ Ἢματός εἰσι κελεύθων, καί σφας ὑπέρθυρον ἀμφὶς ἔχει καὶ λάινος οὐδός• αὐταὶ δ’ αἰθέριαι πλῆνται μεγάλοισι θυρέτροις• τῶν δὲ Δίκη πολύποινος ἔχει κληῖδας ἀμοιβούς.
15
τὴν δὴ παρφάμεναι κοῦραι μαλακοῖσι λόγοισιν. πεῖσαν ἐπιφραδέως, ὥς σφιν βαλανωτὸν ὀχῆα ἀπτερέως ὤσειε πυλέων ἄπο• ταὶ δὲ θυρέτρων χάσμ’ ἀχανὲς ποίησαν ἀναπτάμεναι πολυχάλκους ἄξονας ἐν σύριγξιν ἀμοιβαδὸν εἰλίξασαι
20
γόμφοις καὶ περόνηισιν ἀρηρότε• τῇ ῥα δι’ αὐτέων ἰθὺς ἔχον κοῦραι κατ’ ἀμαξιτὸν ἅρμα καὶ ἵππους. καί με θεὰ πρόφρων ὑπεδέξατο, χεῖρα δὲ χειρί δεξιτερὴν ἕλεν, ὧδε δ’ ἔπος φάτο καί με προσηύδα• ὦ κοῦρ’ ἀθανάτοισι συνάορος ἡνιόχοισιν,
25
ἵπποις ταί σε φέρουσιν ἱκάνων ἡμέτερον δῶ, χαῖρ’, ἐπεὶ οὔτι σε μοῖρα κακὴ προὔπεμπε νέεσθαι τήνδ’ ὁδόν (ἦ γὰρ ἀπ’ ἀνθρώπων ἐκτὸς πάτου ἐστίν), ἀλλὰ θέμις τε δίκη τε. χρεὼ δέ σε πάντα πυθέσθαι ἠμὲν Ἀληθείης εὐκυκλέος ἀτρεμὲς ἠτορ
30
ἠδὲ βροτῶν δόξας, ταῖς οὐκ ἔνι πίστις ἀληθής. ἀλλ’ ἔμπης καὶ ταῦτα μαθήσεαι, ὡς τὰ δοκοῦντα χρῆν δοκίμως εἶναι διὰ παντὸς πάντα περῶντα.
εἰ δ’ ἄγ’ ἐγὼν ἐρέω, κόμισαι δὲ σὺ μῦθον ἀκούσας, αἵπερ ὁδοὶ μοῦναι διζήσιός εἰσι νοῆσαι• ἡ μὲν ὅπως ἔστιν τε καὶ ὡς οὐκ ἔστι μὴ εἶναι, Πειθοῦς ἐστι κέλευθος (Ἀληθείηι γὰρ ὀπηδεῖ),
5
ἡ δ’ ὡς οὐκ ἔστιν τε καὶ ὡς χρεών ἐστι μὴ εἶναι, τὴν δή τοι φράζω παναπευθέα ἔμμεν ἀταρπόν• οὔτε γὰρ ἂν γνοίης τό γε μὴ ἐὸν (οὐ γὰρ ἀνυστόν) οὔτε φράσαις.
λεῦσσε δ’ ὅμως ἀπεόντα νόῳ παρεόντα βεβαίως• οὐ γὰρ ἀποτμήξει τὸ ἐὸν τοῦ ἐόντος ἔχεσθαι οὔτε σκιδνάμενον πάντῃ πάντως κατὰ κόσμον οὔτε συνιστάμενον.
5
πλάττονται, δίκρανοι• ἀμηχανίη γὰρ ἐν αὐτῶν στήθεσιν ἰθύνει πλαγκτὸν νόον• οἱ δὲ φοροῦνται
κωφοὶ ὁμῶς τυφλοί τε, τεθηπότες, ἄκριτα φῦλα, οἷς τὸ πέλειν τε καὶ οὐκ εἶναι ταὐτὸν νενόμισται κοὐ ταὐτόν, πάντων δὲ παλίντροπός ἐστι κέλευθος.
5
καὶ γλῶσσαν, κρῖναι δὲ λόγῳ πολύδηριν ἔλεγχον
5
οὐδέ ποτ’ ἦν οὐδ’ ἔσται, ἐπεὶ νῦν ἔστιν ὁμοῦ πᾶν, ἕν, συνεχές• τίνα γὰρ γένναν διζήσεαι αὐτοῦ; πῇ πόθεν αὐξηθέν; οὐδ’ ἐκ μὴ ἐόντος ἐάσσω φάσθαι σ’ οὐδὲ νοεῖν• οὐ γὰρ φατὸν οὐδὲ νοητόν ἔστιν ὅπως οὐκ ἔστι. τί δ’ ἄν μιν καὶ χρέος ὦρσεν
10
ὕστερον ἢ πρόσθεν, τοῦ μηδενὸς ἀρξάμενον, φῦν; οὔτως ἢ πάμπαν πελέναι χρεών ἐστιν ἢ οὐχί. οὐδέ ποτ’ ἐκ μὴ ἐόντος ἐφήσει πίστιος ἰσχύς γίγνεσθαί τι παρ’ αὐτό• τοῦ εἵνεκεν οὔτε γενέσθαι
οὔτ’ ὄλλυσθαι ἀνῆκε. Δίκη χαλάσασα πέδηισιν,
15
ἀλλ’ ἔχει• ἡ δὲ κρίσις περὶ τούτων ἐν τῷδ’ ἔστιν• ἔστιν ἢ οὐκ ἔστιν• κέκριται δ’ οὖν, ὥσπερ ἀνάγκη, τὴν μὲν ἐᾶν ἀνόητον ἀνώνυμον (οὐ γὰρ ἀληθής ἔστιν ὁδός), τὴν δ’ ὥστε πέλειν καὶ ἐτήτυμον εἶναι. πῶς δ’ ἂν ἔπειτ’ ἀπόλοιτο ἐόν; πῶς δ’ ἄν κε γένοιτο;
20
εἰ γὰρ ἔγεντ’, οὐκ ἔστ(ι), οὐδ’ εἴ ποτε μέλλει ἔσεσθαι. τὼς γένεσις μὲν ἀπέσβεσται καὶ ἄπυστος ὄλεθρος. οὐδὲ διαιρετόν ἐστιν, ἐπεὶ πᾶν ἐστιν ὁμοῖον• οὐδέ τι τῇ μᾶλλον, τό κεν εἴργοι μιν συνέχεσθαι, οὐδέ τι χειρότερον, πᾶν δ’ ἔμπλεόν ἐστιν ἐόντος.
25
τῷ ξυνεχὲς πᾶν ἐστιν• ἐὸν γὰρ ἐόντι πελάζει. αὐτὰρ ἀκίνητον μεγάλων ἐν πείρασι δεσμῶν
ἔστιν ἄναρχον ἄπαυστον, ἐπεὶ γένεσις καὶ ὄλεθρος τῆλε μάλ’ ἐπλάχθησαν, ἀπῶσε δὲ πίστις ἀληθής. ταὐτόν τ’ ἐν ταὐτῷ τε μένον καθ’ ἑαυτό τε κεῖται
30
χοὔτως ἔμπεδον αὖθι μένει• κρατερὴ γὰρ Ἀνάγκη πείρατος ἐν δεσμοῖσιν ἔχει, τό μιν ἀμφὶς ἐέργει, οὕνεκεν οὐκ ἀτελεύτητον τὸ ἐὸν θέμις εἶναι• ἔστι γὰρ οὐκ ἐπιδευές• μὴ ἐὸν δ’ ἂν παντὸς ἐδεῖτο. ταὐτὸν δ’ ἐστὶ νοεῖν τε καὶ οὕνεκεν ἔστι νόημα.
35
οὐ γὰρ ἄνευ τοῦ ἐόντος, ἐν ὧι πεφατισμένον ἔστιν, εὑρήσεις τὸ νοεῖν• οὐδέν γὰρ <ἢ> ἔστιν ἢ ἔσται ἄλλο πάρεξ τοῦ ἐόντος, ἐπεὶ τό γε Μοῖρ’ ἐπέδησεν οὖλον ἀκίνητόν τ’ ἔμεναι• τῷ πάντ’ ὄνομ(α) ἔσται, ὅσσα βροτοὶ κατέθεντο πεποιθότες εἶναι ἀληθῆ,
40
γίγνεσθαί τε καὶ ὄλλυσθαι, εἶναί τε καὶ οὐχί, καὶ τόπον ἀλλάσσειν διά τε χρόα φανὸν ἀμείβειν. αὐτὰρ ἐπεὶ πεῖρας πύματον, τετελεσμένον ἐστί πάντοθεν, εὐκύκλου σφαίρης ἐναλίγκιον ὄγκῳ, μεσσόθεν ἰσοπαλὲς πάντηι• τὸ γὰρ οὔτε τι μεῖζον
45
οὔτε τι βαιότερον πελέναι χρεών ἐστι τῇ ἢ τῇ. οὔτε γὰρ οὐκ ἐὸν ἔστι, τό κεν παύοι μιν ἱκνεῖσθαι εἰς ὁμόν, οὔτ’ ἐὸν ἔστιν ὅπως εἴη κεν ἐόντος τῇ μᾶλλον τῇ δ’ ἧσσον, ἐπεὶ πᾶν ἐστιν ἄσυλον• οἷ γὰρ πάντοθεν ἶσον, ὁμῶς ἐν πείρασι κύρει.
50
ἐν τῷ σοι παύω πιστὸν λόγον ἡδὲ νόημα ἀμφίς ἀληθείης• δόξας δ’ ἀπὸ τοῦδε βροτείας μάνθανε κόσμον ἐμῶν ἐπέων ἀπατηλὸν ἀκούων. μορφὰς γὰρ κατέθεντο δύο γνώμας ὀνομάζειν• τῶν μίαν οὐ χρεών ἐστιν ἐν ὧι πεπλανημένοι εἰσίν
55
τἀντία δ’ ἐκρίναντο δέμας καὶ σήματ’ ἔθεντο χωρὶς ἀπ’ ἀλλήλων, τῇ μὲν φλογὸς αἰθέριον πῦρ, ἤπιον ὄν, μέγ’ ἀραιὸν ἐλαφρόν, ἑωυτῷ πάντοσε τωὐτόν, τῷ δ’ ἑτέρῳ μὴ τωὐτόν• ἀτὰρ κἀκεῖνο κατ’ αὐτό τἀντία νύκτ’ ἀδαῆ, πυκινὸν δέμας ἐμβριθές τε. 60 τόν σοι ἐγὼ διάκοσμον ἐοικότα πάντα φατίζω, ὡς οὐ μή ποτέ τίς σε βροτῶν γνώμη παρελάσσηι.
καὶ τὰ κατὰ σφετέρας δυνάμεις ἐπὶ τοῖσί τε καὶ τοῖς, πᾶν πλέον ἐστὶν ὁμοῦ φάεος καὶ νυκτὸς ἀφάντου ἴσων ἀμφοτέρων, ἐπεὶ οὐδετέρῳ μέτα μηδέν.
καὶ φύσιν, εἰδήσεις δὲ καὶ οὐρανὸν ἀμφὶς ἔχοντα ἔνθεν μὲν γὰρ ἔφυ τε καὶ ὥς μιν ἄγουσ(α) ἐπέδησεν Ἀνάγκη πείρατ’ ἔχειν ἄστρων.
19…οὕτω τοι κατὰ δόξαν ἔφυ τάδε καί νυν ἔασι καὶ μετέπειτ’ ἀπὸ τοῦδε τελευτήσουσι τραφέντα• τοῖς δ’ ὄνομ’ ἄνθρωποι κατέθεντ’ ἐπίσημον ἑκάστῳ.
5
κάλπαζαν, ορίζοντας το διάβα του οι ηγεμόνισσες του δρόμου κόρες. Ο δε άξων μέσα στον αχό ανάγει ήχο όμοιο του σουραυλιού καθώς κατακαιγόταν (υποφέροντας τους ξέφρενους στροβιλισμούς που
ασκούντο περί τα δυο του άκρα), όταν έσπευσαν για τη μεταφορά μου οι κόρες του Ήλιου, οι οποίες αφού έφυγαν από τα δώματα της Νύχτας
10
σε φως, είχαν στα χέρια τις καλύπτρες της μορφής τους. Εκεί βρίσκονται οι δυο πύλες της ζωής, της Νύχτας και της Ημέρας, που έχουν κοινό υπέρθυρο και το ίδιο πέτρινο κατώφλι• και οι αυτές πέτρες οι αιθέριες περιβάλλουν τις μεγάλες θύρες• αυτών η Δίκη η πολύποινος έχει τα ανάλογα διπλά κλειδιά.
15
Προς αυτήν αποτάθηκαν με σεβασμό οι κόρες, μιλώντας ήπια - γλυκά. Την έπεισαν με συγκεκριμένες λέξεις, επακριβείς, να βγάλει άμεσα και πλήρως το βαλανωτό-φιδίσιο κλείστρο των θυρών. Τα δε θυρόφυλλα τεράστιο χάσμα έκαναν, καθώς μετακινήθηκαν τα πολύχαλκα αξόνια και με αμοιβαίο συριγμό οι περόνες των αρθρώσεων
20
έστρεψαν στα δαχτυλίδια• και μέσω του ανοίγματος αυτού οι κόρες γοργά στον αμαξωτό δρόμο πέρασαν άλογα και άρμα. Και η θεά με υποδέχτηκε αγνά, παίρνοντας δε τρυφερά στο χέρι της το δεξί μου χέρι, κι αυτά τα λόγια τα λαμπρά είπε προσαγορεύοντάς με. Ω νεαρέ σύντροφε των αθανάτων που κρατούν της ζωής τα γκέμια,
25
εσύ που ήλθες ως εδώ από τα ικανά άλογα φερμένος, χαίρε, επειδή δεν σε ώθησε μοίρα κακή να εισέλθεις σε αυτό το δρόμο (που για τα ανθρώπινα όντα τελειωμό δεν έχει),
αλλά η θεία τάξη και το δίκιο. Πρέπει δε να σε πείσω για όλα, τόσο για της σφαιρικής Αλήθειας μου την άτρεμη καρδιά
30
όσο και για τις γνώμες των θνητών, όπου δεν υπάρχει βεβαιότης. Αλλά θα καταλάβεις και αυτά θα μάθεις, ότι οι υπάρχουσες θεωρήσεις πρέπει να εξετάζονται καλά, περνώντας πάντοτε από κόσκινο τα πάντα.
5
η δε άλλη ότι «δεν είναι» και ανάγκη είναι το «είναι» να μην υπάρχει, την οδό αυτή στη φράζω εντελώς, λέγοντάς σου ότι είναι αδιάβατη• διότι ούτε θα μπορούσες να γνωρίσεις το μη υπάρχον ον (δεν είναι
κατορθωτό) ούτε να το εκφράσεις.
προσπάθειας να περιφέρεις άσκοπο το βλέμμα και την καλή ακοή σου
και τη γλώσσα, να κάνεις όμως με τη λογική σου μια ευρύτερη εκτίμηση
5
ποτέ δεν υπήρξε ή θα υπάρξει, καθόσον τώρα (σκεπτόμενοι και μιλώντας) είναι με τα πάντα, ένα, συνεχώς• επομένως ποια γέννα θα του αναζητήσεις; Πώς, πότε κι από πού αυξήθηκε; Ούτε εκ του μη υπάρχοντος θα σου επιτρέψω να πεις ούτε καν να το φανταστείς• διότι δεν μπορεί να λεχθεί
ούτε να νοηθεί πως δεν υπάρχει. Ποια ανάγκη λοιπόν το ώθησε
10
λίγο πριν ή μετά, εκκινώντας από το μηδέν, να βγεί ολοκληρωμένο; Επομένως ή υπάρχει απόλυτος ανάγκη να υπάρχει (το εν-ον), είτε όχι. Ουδέποτε εκ του μη υπάρχοντος όντος θα επιτρέψει η δύναμη της πίστης
να δημιουργηθεί κάτι παρ’ αυτού• ως εκ τούτου ούτε η γέννηση αλλά ούτε ο θάνατος του ανήκουν. Η θεά της ορθής κρίσης χαλαρώνοντας τα δεσμά,
15
(σημαίνει ότι) τα έχει• η δε κριτική επί των ανωτέρω συνοψίζεται στο εξής• είναι αυτό που είναι ή δεν είναι• ελέγχοντάς το, κατ’ ανάγκη, προκύπτει από τη μια ότι είναι ένα ακατανόητο και απροσδιόριστο γεγονός (μη αληθής δρόμος) και από την άλλη ότι υφίσταται και οδεύει στον προσδιορισμό του. Πώς λοιπόν μετά από αυτά θα χαθεί το ον; Πώς αφού υπάρχει, έγινε;
20
Διότι εάν γεννήθηκε, δεν είναι, ούτε μπορεί ποτέ στο μέλλον να γίνει. Κατ’ αυτόν τον τρόπο η δημιουργία χάνεται και η άδηλος καταστροφή. Ούτε διαιρετό είναι, επειδή κάθε μέρος του είναι όμοιο• ούτε είναι κάπου περισσότερο, θα εμπόδιζε τη συνοχή του, ούτε λιγότερο, ολόκληρο πληρούται από τον εαυτό του.
25
Ως εκ τούτου στο διηνεκές είναι τα πάντα• το ον συνάγει με τα όντα. Αυτό καθώς μένει σταθερό από την ισχυρή συνδεσιμότητά του είναι άνευ αρχής και τέλους, επειδή η γέννηση και η καταστροφή μακριά απ’ εδώ πλάστηκαν, τις απώθησε δε η αληθής πίστη Το ίδιο καθώς στον εαυτό του βρίσκεται, στον εαυτό του μένει
30
και τοιουτοτρόπως διατηρείται σταθερό• διότι η κρατερή Ανάγκη το δεσμεύει μέσα σε πλαίσια, όπου από παντού το περιβάλλουν, οπότε κατά τη θεία τάξη και το δίκαιο το ον δεν είναι αχανές• υπάρχει δε χωρίς στερήσεις• διαφορετικά θα γύρευε τα πάντα. Αυτό είναι το αποτέλεσμα της νόησης κι εξ αυτού υπάρχει η σκέψη.
35
Διότι χωρίς το ον, το οποίο στα πάντα είναι οριοθετημένο, δεν μπορείς να εξάγεις νόημα• διότι δεν υπήρξε ή θα υπάρξει ποτέ τίποτε άλλο παρ’ εκτός αυτού του όντος, επειδή οι θεές της μοιρασιάς το δέσμευσαν από παντού, με συνέπεια να μένει ακίνητο καθ’ ολοκληρία• το όνομα έχει των πάντων, όσων οι θνητοί κατέθεσαν πεπεισμένοι ότι είναι αληθή,
40
αυτό που γίνεται και χάνεται, αυτό που είναι και δεν είναι και η αλλαγή του τόπου, μέσω της χροιάς της φωτο-ανταποδοτικότητας. Αλλά επειδή υπάρχει τοπο-χρονικό πλαίσιο, είναι περιορισμένο από παντού, έχοντας όγκο όμοιο με ολοστρόγγυλη σφαίρα, ενδιαμέσως ισοδύναμο στα πάντα• σε αυτό ούτε κάτι περισσότερο
45
ούτε σε κάτι λιγότερο αρμόζει να είναι σε κάποιο του σημείο. Διότι ούτε το μη ον υπάρχει, πράγμα που θα το εμπόδιζε να φθάσει στο ομοούσιο, ούτε υπάρχει διαμορφωμένο κατά κάποιο τρόπο εκ του περιβάλλοντος, επειδή είναι σύμπαν απαραβίαστο• και καθώς είναι το ίδιο παντού, ομοίως κυριαρχεί στα όριά του.
50
Σε αυτό το σημείο σταματώ τον ειλικρινή μου λόγο για το νόημα της αμφοτερόπλευρης αλήθειας• ακούγοντας δε τις επεξηγήσεις μου μάθε από δω και πέρα ότι οι γνώμες των θνητών είναι λαθεμένες. Για να κατηγοριοποιήσουν τα μορφώματα στηρίχτηκαν σε δυο θέσεις• (θεωρώντας) ότι δεν έπρεπε να είναι μία, πράγμα στο οποίο έσφαλαν•
55
τα αντίθετα έκριναν από την κάθε κατασκευή και έβαλαν διακριτικά μη ταυτόσημα μεταξύ τους, το μεν ένα όρισαν το αιθέριο πυρ της φλόγας, που είναι ήπιο ον, πολύ αραιό κι ελαφρύ, παντού το ίδιο με τον εαυτό του, το δε άλλο κάτι που δεν είναι ίδιο με τον εαυτό του• αλλά κι αυτό κατά τον
ίδιο τρόπο τον αντίθετο (το έθεσαν), την αγνωστική νύχτα, που έχει πυκνό 60 σώμα και βάρος. Όλα αυτά στα αποκαλώ φαινομενικό διάκοσμο, για να μη σε παρασύρει ποτέ κάποια τέτοια γνώμη των θνητών.
5
και τη φύση της, θα μάθεις και για τον ουρανό που περικλείει τα πάντα από πού δημιουργήθηκε και πώς οδηγώντας τον του επέβαλλε η Ανάγκη να διατηρεί τα όρια των άστρων.
…
4 λεῦσσε δ’ ὅμως ἀπεόντα νόῳ παρεόντα βεβαίως• οὐ γὰρ ἀποτμήξει τὸ ἐὸν τοῦ ἐόντος ἔχεσθαι οὔτε σκιδνάμενον πάντῃ πάντως κατὰ κόσμον οὔτε συνιστάμενον.
---------
4
Πρόσεξε, όμως, και τα απόμακρα του νου είναι με σιγουριά παρόντα• διότι (ο νους) δε θα διασπάσει το ον από τη συνεκτική δομή του διασπείροντάς το εδώ κι εκεί ολοκληρωτικά κατά την κοσμική τάξη κι επανασυνθέτοντάς το.
Στη συνέχεια η Θεά εφιστά την προσοχή του ακροατή της στα πέραν του νου, σε αυτά που δεν είμαστε σίγουροι ότι υπάρχουν. Εντούτοις, υπάρχουν. Διότι τη στιγμή που τα αποδεχόμαστε, έστω και αρνητικά, σημαίνει ότι υπάρχουν. Και το υπαρκτό δεν είναι μερικώς και κατά περίπτωση.
Ο ποιητής, μετά από τον πρώτο στίχο του, που παραπέμπει στο άδηλο και ημιφανές καθώς παρουσιάζει τον κόσμο με μια υπερβατική χροιά, στους στίχους που ακολουθούν, εκφράζει την αρραγή ενότητά του. Εδώ φαίνεται ο επηρεασμός του από την Ηρακλείτεια ρήση: «Το πάνω και το κάτω, το καλό και το κακό, (το μέσα και το έξω, επομένως τα αντίθετα) στη φύση δεν υφίστανται, είναι το ίδιο πράγμα». Η θεωρία της ενότητας των αντιθέτων του Εφέσιου πρέπει να επηρέασε σημαντικά τον Ελεάτη. Παραταύτα, ενώ φαίνεται ν’ ακολουθεί την ίδια θέση, αναγορεύοντας το υπερφυσικό (μεταφυσικό) και το φυσικό ως ίδια, αποστασιοποιείται, αναγορεύοντας το υπερφυσικό υποδεέστερο του φυσικού, το δε φυσικό τη μόνη υπαρκτή πραγματικότητα.
Η συλλογιστική του, που είναι συνεπής στο μονισμό, συνοψίζεται μέσω ενός παραδείγματος αλήθειας - ψεύδους που θα δούμε, ως εξής: Το ψέμα υπάρχει, είναι μια πραγματικότητα. Η αλήθεια όμως δεν είναι ψέμα, περιέχει το ψέμα ως αλήθεια της ζωής, αλλά το ψέμα δεν περιέχει αλήθεια. Άρα, η αλήθεια είναι ευρύτερη ως περικλείουσα το ψέμα, επομένως η μόνη που υπάρχει. Ως περικλείουσα, αποτελεί την ουσία της πραγματικότητας, ενώ το περικλειόμενο, περιέχει μια δυναμική. Η συλλογιστική αυτή, η οποία είναι απαραίτητη για την περαιτέρω κατανόηση του Παρμενίδη, μπορεί να ονομαστεί ως «η αρχή του ευρύτερου περικλείοντος». Κατ’ αυτήν, από δυο έννοιες θεωρούμενες αντίθετες η μια περιέχει την άλλη κατά τρόπο μονομερή. Η περικλείουσα είναι η ουσιαστική, η περικλειόμενη εμφανίζει δυναμική.
Συνεχίζουμε. Το οποιοδήποτε ον της σκέψης μας υπάρχει ως ουσία ή δεν υπάρχει. Τη στιγμή που υπάρχει, «είναι» κάτι. Το οποιοδήποτε «είναι» αποτελεί την έκφραση της πραγματικότητας, η οποία δε διασπάται, δεν αποσυντίθεται ούτε επανασυντίθεται από και προς τον εαυτό της. Είναι μια οντολογική ουσία σταθερή, καθολικά αποδεκτή, άσχετα σε ποια σφαίρα της πραγματικότητας ή της εξωπραγματικότητας (απόμακρης πραγματικότητας) ανήκει, είναι η πραγματικότητα. Υπάρχει. Η πραγματικότητα είναι ευρύτερη ακόμα της φαντασίας, καθόσον περιέχει τη φαντασία, ενώ η φαντασία δεν περιέχει την πραγματικότητα. Άρα (σύμφωνα με την αρχή του ευρύτερου περικλείοντος), η πραγματικότητα είναι η μόνη που υπάρχει, η φαντασία περιέχει δυναμική.
Προσοχή εδώ• τα σημεία αυτά είναι πολύ καθοριστικά.
Ας πάρουμε για παράδειγμα και την υπερβατική έννοια του Θεού καθόσον για πολλούς αποτελεί τη βάση του εόντος. Πολλοί το Θεό τον αποδέχονται, οι δύσπιστοι στην κρίση παραπαίουν, αυτοί που δεν πιστεύουν τον απορρίπτουν. Το γεγονός ότι όλοι αναφέρονται σε αυτόν, αποδίδοντάς του την οποιαδήποτε μορφή ή μομφή, σημαίνει ότι ως ον, υπάρχει. Εφόσον υπάρχει, είναι η πραγματικότητα, η οποία δεν τέμνεται, δεν τεμαχίζεται, δεν επανακυκλούται. Παραμένει ακίνητη και ατρεμής. Αυτό που μένει είναι να προσδιοριστούν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του.
Κρίμα που οι Πατέρες της Εκκλησίας μας έντυσαν τη θεοσοφία τους με τον δυιστικό ιδεαλιστικό μανδύα του Πλάτωνα (ουρανός - άνθρωπος), που όδευσε στο τρισυπόστατο (ουρανός - γη - άνθρωπος) και στο πρέπον, και από εκεί, μέσω του Αριστοτέλη, στις επιλεκτικές πολυιστικές εκφάνσεις μιας ασαφούς και πολύπλοκου του νου πραγματικότητας, στοχευμένης στην πρακτική υφή της, παραβλέποντας τον πνευματικό πατέρα του μονισμού, τον ενιστή Παρμενίδη. Όχι διότι ο Πλατωνισμός είναι κακός, αλλά διότι η ανθρώπινη κατανόηση, καθόσον υφίσταται χρονοκαθυστερήσεις, δε βίωσε όσο θα έπρεπε το απόλυτό της «ένα». Εάν ο Χριστιανισμός είχε δομηθεί με Παρμενίδειες αρχές, δε θα είχαν υπάρξει τόσα προβλήματα με την κατανόηση της τριαδικότητας και με την επιχειρούμενη, εν μέσω άγνοιας, ανάλυση του όντος. Οι εξελίξεις στο δυτικό πολιτισμό τρέχουν ταχύτερα από το νου του. Το ενυπάρχον ον, όταν επιχειρηθεί να διασπαστεί, να τεμαχιστεί ή να ερμηνευθεί, μένει ως έχει, ανέπαφο. Αυτό που κλονίζεται από τον επιχειρούμενο πολυισμό, είναι η έννοια της πίστης.
Σε ιδιαίτερο κεφάλαιο θα αναλυθούν οι σημαντικότερες διαφορές της φιλοσοφίας του Πλάτωνα από αυτή του Παρμενίδη.
Βιβλία του συγγραφέα πάνω στον Παρμενίδη
Σωτήρη Γλυκοφρύδη - Εκδόσεις Εκάτη
Το Φως του Παρμενίδη
Η αναθεώρηση της ζωής - Αποκρυπτογραφώντας τον μεγαλύτερο φιλόσοφο που (δεν) γνώρισε ο κόσμος
Είναι μια “light” έκδοση του Παρμενίδη που στοχεύει τους πρωτοείσακτους στη φιλοσοφία. Πραγματεύεται το γεγονός της μετάφρασης του αρχαίου κείμενου η οποία παρουσιάζεται ως ένα θεατρικό αφήγημα.
Το πιο δύσκολο κείμενο της παγκόσμιας φιλοσοφίας γραμμένο με τρόπο που να αποτείνεται ακόμα και σε παιδιά.
Σωτήρη Γλυκοφρύδη - Εκδόσεις Εκάτη
Σπουδή στον Παρμενίδη
Περί Φύσεως – Ανάλυση και σχόλια ανά ενότητα και στίχο.
Πρόκειται περί μιας πραγματείας (essay) πάνω στον Παρμενίδη, ο οποίος ερμηνεύεται διεξοδικά ανά ενότητα και στίχο. Αυτά που προκύπτουν αναθεωρούν δεδομένα, παρουσιάζοντας το έργο αυτό του Ελεάτη στοχαστή ως μια νέα Βίβλο.
Το έργο αποτείνεται στους περισσότερο «ψαγμένους», στους λεγόμενους «εραστές της σκέψης».
Ποια είναι η αρχή της φύσης κατά τον Παρμενίδη;
Το φως, πριν ακόμα γίνει φως, χρόνος βούληση και λόγος.
Φιλοξενώ ένα ενδιαφέρον κείμενο του φίλου Σωτήρη Γλυκοφρύδη.
Ένα κείμενο που μπορεί να περάσει απαρατήρητο από τα μάτια μας, χαμένο μέσα στις ανάγκες που ορίζουμε για την αναπνοή μας τώρα, ή να μας δημιουργήσει χώρο για μια διαφορετική ερμηνεία της πραγματικότητας που ζούμε.
Υπάρχουν μεγέθη ανθρώπων που μίλησαν διαχρονικά αιώνες πριν για τον εαυτό τους και κατά συνέπεια για όλους εμάς. Πρώτα από όλα, μίλησαν για τη σκέψη τους… όπως ο Παρμενίδης που μας μεταφέρει την παρατήρηση της σκέψης του… και σίγουρα μας αφορά σαν είμαστε έτοιμοι να το αντιληφθούμε.
Η Ελληνική Βίβλος
(συνεχίζουμε να θέτουμε θέμα Παρμενίδη)
του Σωτήρη Γλυκοφρύδη
Πριν 2-3 χρόνια διαπίστωσα ότι το μεγαλύτερο κείμενο των προσωκρατικών, το «Περι Φύσεως» του Παρμενίδη ήταν σχεδόν αμετάφραστο. Το κείμενο αυτό, το οποίο απετέλεσε τη βάση του σχεδιασμού του κόσμου των Ιδεών του Πλάτωνα και του μηχανισμού της λογικής του Αριστοτέλη (άσχετα εάν ο τελευταίος δεν αποδεχόταν το τελικό αποτέλεσμα) παρουσίαζε δυσκολία κατανόησης διότι δεν είχε εντοπιστεί το πλάνο της συλλογιστικής του συγγραφέα, δηλαδή, στο πού κατευθυνόταν η σκέψη του. Παρά ταύτα, του προσέδωσε το δισυπόστατο τίτλο του «ϊδρυτή της μεταφυσικής λογικής» κατά τον Ράσελ ή του ιδρυτή του ορθολογισμού και της μεταφυσικής κατ’ άλλους.
Πού κατευθυνότα
ν όμως η σκέψη του Παρμενίδη;Πάνω σε αυτό το ερώτημα αποφάσισα να αφιερώσω μερικούς μήνες με 2-3 χιλιάδες ώρες περισυλλογής, να σπάσω κυριολεκτικά το κεφάλι μου για να το εντοπίσω, όπου βίωσα μια κατάσταση την οποία περιγράφω στο βιβλίο «Το Φως του Παρμενίδη» η οποία επέφερε την αποκάλυψη: «Ο Παρμενίδης σκεφτόταν τη σκέψη του…». Μετά από αυτό, η μετάφραση βγήκε ακόμα και στο κόμμα, πιστή στις λέξεις οι οποίες κολλούσαν από μόνες τους σε σημείο που έκανα απλώς την επαλήθευση. Μετά από αυτό, ήταν θέμα χρόνου να γραφτεί ένα δεύτερο βιβλίο, το «Σπουδή στον Παρμενίδη», ερμηνεύοντάς τον Ελεάτη ποιητή και στοχαστή κατά ενότητα και στίχο.
Ο Παρμενίδης, κατ’ εμέ, είχε αποκρυπτογραφηθεί.
Ο Παρμενίδης είναι ο μόνος φιλόσοφος ο οποίος ανακαλύπτει τον κόσμο όλο μέσα από τη σκέψη του, εξετάζοντάς την. Το κείμενό του θεωρώ, όπως προέκυψε, ότι αλλάζει δεδομένα στη φιλοσοφία. Ο Χέγκελ και ο Πλάτων είναι Παρμενιδιστές, ο «Παρμενίδης» του Πλάτωνα και «Η φαινομενολογία του πνεύματος» του Χέγκελ είναι πάνω στον και τότε ακόμη δυσνόητο Παρμενίδη σε σημείο που τα έργα αυτά κατατάσσονται μαζί με προαναφερθέν κείμενο «Περι Φύσεως» του Ελεάτη στοχαστή στα πιο δυσκολο-κατανόητα κείμενα της φιλοσοφίας. Ασφαλώς εάν το μητρικό κείμενο είχε γίνει κατανοητό στο βάθος που έπρεπε, η εξέλιξη της φιλοσοφίας θα ήταν άλλη, πιο καθαρή. Παρά ταύτα, το κείμενο και η διδασκαλία του, όσο έγιναν αντιληπτά, έδωσαν έναν Μέλισσο, έναν Ζήνωνα (τον Ελεάτη, για να τον ξεχωρίζουμε από τον Στωικό) έναν Λεύκιππο (και αργότερα τον Δημόκριτο), έναν Εμπεδοκλή, ένα Σωκράτη στη βάση της συλλογιστικής του, επέφερε ίσως το στοχασμό του Περικλή, επηρέασε σίγουρα τον Αναξαγόρα και τον Πρωταγόρα, έως προφανώς τον Αρίστιππο τον Σάμιο, εισηγητή της ηλιοκεντρικής θεωρίας. Εδώ όμως υπήρξε αυτό που συνηθίζω να αποκαλώ «το χαλασμένο τηλέφωνο της φιλοσοφίας». Το κείμενο, μη κατανοημένο ακόμα και από τον μεγαλύτερο σύγχρονο Παρμενιδιστή, τον Χάιντεγκερ, προκύπτει όπως αποδεικνύεται τόσο σημαντικό που πρέπει να καθιερωθεί ως η «Ελληνική Βίβλος», η οποία κατά σύμπτωση γράφεται τα χρόνια που συντάσσεται και η Ιουδαική.
Μέσα στο κείμενο υπάρχει το «προπατορικό αμάρτημα», που δεν είναι άλλο από την εκτροπή της γλώσσας και το αίσιον που θα προκύψει από τον επαναπροσδιορισμό της, υπάρχει η πειστική θρησκεία, η οντολογία του όντως είναι ή το όντως ον, διακρίνεται η σύγκλιση των φιλοσοφικών και θρησκευτικών ρευμάτων, προτείνεται η γέννηση της επιστήμης από την αίρεση και την αμφιβολία η οποία στον άνθρωπο πρέπει να είναι πάντα υπαρκτή για να καταλήξει στο αίσιον της αληθούς θρησκείας. Με λίγα λόγια. απλά, προσδιορίζονται σε αυτό τα πάντα.
Σας παραθέτω τη μετάφραση σε αντιπαραβολή με το αρχαίο κείμενο και βγάλτε τα συμπεράσματά σας.
Στο τέλος του κειμένου θα υπάρξει και ένα μικρό ερμηνευτικό προσάρτημα περί που μονισμού του Παρμενίδη, ο οποίος φρονώ ότι μπορεί να επαναπροσδιορίσει τη ζωή μας. Εάν φυσικά το θέλουμε…
ΠΑΡΜΕΝΙΔΗ ΕΛΕΑΤΗ
Περί Φύσηος
Αρχαίο κείμενο
Αρχαίο κείμενο
1
ἵπποι ταί με φέρουσιν, ὅσον τ’ ἐπὶ θυμὸς ἱκάνοι, πέμπον, ἐπεί μ’ ἐς ὁδὸν βῆσαν πολύφημον ἄγουσαι δαίμονες, ἣ κατὰ πάντ’ ἄστη φέρει εἰδότα φῶτα• τῇ φερόμην• τῇ γάρ με πολύφραστοι φέρον ἵπποι5
ἅρμα τιταίνουσαι, κοῦραι δ’ ὁδὸν ἡγεμόνευον. ἄξων δ’ ἐν χνοίηισιν ἵει σύριγγος ἀυτήν αἰθόμενος (δοιοῖς γὰρ ἐπείγετο δινωτοῖσιν κύκλοις ἀμφοτέρωθεν), ὅτε σπερχοίατο πέμπειν Ἡλιάδες κοῦραι, προλιποῦσαι δώματα Νυκτός,
10
εἰς φάος, ὠσάμεναι κράτων ἄπο χερσὶ καλύπτρας. ἔνθα πύλαι Νυκτός τε καὶ Ἢματός εἰσι κελεύθων, καί σφας ὑπέρθυρον ἀμφὶς ἔχει καὶ λάινος οὐδός• αὐταὶ δ’ αἰθέριαι πλῆνται μεγάλοισι θυρέτροις• τῶν δὲ Δίκη πολύποινος ἔχει κληῖδας ἀμοιβούς.
15
τὴν δὴ παρφάμεναι κοῦραι μαλακοῖσι λόγοισιν. πεῖσαν ἐπιφραδέως, ὥς σφιν βαλανωτὸν ὀχῆα ἀπτερέως ὤσειε πυλέων ἄπο• ταὶ δὲ θυρέτρων χάσμ’ ἀχανὲς ποίησαν ἀναπτάμεναι πολυχάλκους ἄξονας ἐν σύριγξιν ἀμοιβαδὸν εἰλίξασαι
20
γόμφοις καὶ περόνηισιν ἀρηρότε• τῇ ῥα δι’ αὐτέων ἰθὺς ἔχον κοῦραι κατ’ ἀμαξιτὸν ἅρμα καὶ ἵππους. καί με θεὰ πρόφρων ὑπεδέξατο, χεῖρα δὲ χειρί δεξιτερὴν ἕλεν, ὧδε δ’ ἔπος φάτο καί με προσηύδα• ὦ κοῦρ’ ἀθανάτοισι συνάορος ἡνιόχοισιν,
25
ἵπποις ταί σε φέρουσιν ἱκάνων ἡμέτερον δῶ, χαῖρ’, ἐπεὶ οὔτι σε μοῖρα κακὴ προὔπεμπε νέεσθαι τήνδ’ ὁδόν (ἦ γὰρ ἀπ’ ἀνθρώπων ἐκτὸς πάτου ἐστίν), ἀλλὰ θέμις τε δίκη τε. χρεὼ δέ σε πάντα πυθέσθαι ἠμὲν Ἀληθείης εὐκυκλέος ἀτρεμὲς ἠτορ
30
ἠδὲ βροτῶν δόξας, ταῖς οὐκ ἔνι πίστις ἀληθής. ἀλλ’ ἔμπης καὶ ταῦτα μαθήσεαι, ὡς τὰ δοκοῦντα χρῆν δοκίμως εἶναι διὰ παντὸς πάντα περῶντα.
2
εἰ δ’ ἄγ’ ἐγὼν ἐρέω, κόμισαι δὲ σὺ μῦθον ἀκούσας, αἵπερ ὁδοὶ μοῦναι διζήσιός εἰσι νοῆσαι• ἡ μὲν ὅπως ἔστιν τε καὶ ὡς οὐκ ἔστι μὴ εἶναι, Πειθοῦς ἐστι κέλευθος (Ἀληθείηι γὰρ ὀπηδεῖ),
5
ἡ δ’ ὡς οὐκ ἔστιν τε καὶ ὡς χρεών ἐστι μὴ εἶναι, τὴν δή τοι φράζω παναπευθέα ἔμμεν ἀταρπόν• οὔτε γὰρ ἂν γνοίης τό γε μὴ ἐὸν (οὐ γὰρ ἀνυστόν) οὔτε φράσαις.
3
τὸ γὰρ αὐτὸ νοεῖν ἔστιν τε καὶ εἶναι.
4
λεῦσσε δ’ ὅμως ἀπεόντα νόῳ παρεόντα βεβαίως• οὐ γὰρ ἀποτμήξει τὸ ἐὸν τοῦ ἐόντος ἔχεσθαι οὔτε σκιδνάμενον πάντῃ πάντως κατὰ κόσμον οὔτε συνιστάμενον.
5
ξυνὸν δὲ μοί ἐστιν, ὁππόθεν ἄρξωμαι• τόθι γὰρ πάλιν ἵξομαι αὖθις.
6
χρὴ τὸ λέγειν τε νοεῖν τ’ ἐὸν ἔμμεναι• ἔστι γὰρ εἶναι, μηδὲν δ’ οὐκ ἔστιν• τά σ’ ἐγὼ φράζεσθαι ἄνωγα. πρώτης γάρ σ’ ἀφ’ ὁδοῦ ταύτης διζήσιος <εἴργω>, αὐτὰρ ἔπειτ’ ἀπὸ τῆς, ἣν δὴ βροτοὶ εἰδότες οὐδὲν5
πλάττονται, δίκρανοι• ἀμηχανίη γὰρ ἐν αὐτῶν στήθεσιν ἰθύνει πλαγκτὸν νόον• οἱ δὲ φοροῦνται
κωφοὶ ὁμῶς τυφλοί τε, τεθηπότες, ἄκριτα φῦλα, οἷς τὸ πέλειν τε καὶ οὐκ εἶναι ταὐτὸν νενόμισται κοὐ ταὐτόν, πάντων δὲ παλίντροπός ἐστι κέλευθος.
7
οὐ γὰρ μήποτε τοῦτο δαμῇ εἶναι μὴ ἐόντα• ἀλλὰ σὺ τῆσδ’ ἀφ’ ὁδοῦ διζήσιος εἶργε νόημα, μηδὲ σ’ ἔθος πολύπειρον ὁδὸν κατὰ τήνδε βιάσθω, νωμᾶν ἄσκοπον ὄμμα καὶ ἠχήεσσαν ἀκουήν5
καὶ γλῶσσαν, κρῖναι δὲ λόγῳ πολύδηριν ἔλεγχον
8
ἐξ ἐμέθεν ῥηθέντα• μόνος δ’ ἔτι μῦθος ὁδοῖο λείπεται ὡς ἔστιν• ταύτηι δ’ ἐπὶ σήματ’ ἔασι πολλὰ μάλ’, ὡς ἀγένητον ἐὸν καὶ ἀνώλεθρόν ἐστιν, ἐστι γὰρ οὐλομελές τε καὶ ἀτρεμὲς ἠδ’ ἀτέλεστον•5
οὐδέ ποτ’ ἦν οὐδ’ ἔσται, ἐπεὶ νῦν ἔστιν ὁμοῦ πᾶν, ἕν, συνεχές• τίνα γὰρ γένναν διζήσεαι αὐτοῦ; πῇ πόθεν αὐξηθέν; οὐδ’ ἐκ μὴ ἐόντος ἐάσσω φάσθαι σ’ οὐδὲ νοεῖν• οὐ γὰρ φατὸν οὐδὲ νοητόν ἔστιν ὅπως οὐκ ἔστι. τί δ’ ἄν μιν καὶ χρέος ὦρσεν
10
ὕστερον ἢ πρόσθεν, τοῦ μηδενὸς ἀρξάμενον, φῦν; οὔτως ἢ πάμπαν πελέναι χρεών ἐστιν ἢ οὐχί. οὐδέ ποτ’ ἐκ μὴ ἐόντος ἐφήσει πίστιος ἰσχύς γίγνεσθαί τι παρ’ αὐτό• τοῦ εἵνεκεν οὔτε γενέσθαι
οὔτ’ ὄλλυσθαι ἀνῆκε. Δίκη χαλάσασα πέδηισιν,
15
ἀλλ’ ἔχει• ἡ δὲ κρίσις περὶ τούτων ἐν τῷδ’ ἔστιν• ἔστιν ἢ οὐκ ἔστιν• κέκριται δ’ οὖν, ὥσπερ ἀνάγκη, τὴν μὲν ἐᾶν ἀνόητον ἀνώνυμον (οὐ γὰρ ἀληθής ἔστιν ὁδός), τὴν δ’ ὥστε πέλειν καὶ ἐτήτυμον εἶναι. πῶς δ’ ἂν ἔπειτ’ ἀπόλοιτο ἐόν; πῶς δ’ ἄν κε γένοιτο;
20
εἰ γὰρ ἔγεντ’, οὐκ ἔστ(ι), οὐδ’ εἴ ποτε μέλλει ἔσεσθαι. τὼς γένεσις μὲν ἀπέσβεσται καὶ ἄπυστος ὄλεθρος. οὐδὲ διαιρετόν ἐστιν, ἐπεὶ πᾶν ἐστιν ὁμοῖον• οὐδέ τι τῇ μᾶλλον, τό κεν εἴργοι μιν συνέχεσθαι, οὐδέ τι χειρότερον, πᾶν δ’ ἔμπλεόν ἐστιν ἐόντος.
25
τῷ ξυνεχὲς πᾶν ἐστιν• ἐὸν γὰρ ἐόντι πελάζει. αὐτὰρ ἀκίνητον μεγάλων ἐν πείρασι δεσμῶν
ἔστιν ἄναρχον ἄπαυστον, ἐπεὶ γένεσις καὶ ὄλεθρος τῆλε μάλ’ ἐπλάχθησαν, ἀπῶσε δὲ πίστις ἀληθής. ταὐτόν τ’ ἐν ταὐτῷ τε μένον καθ’ ἑαυτό τε κεῖται
30
χοὔτως ἔμπεδον αὖθι μένει• κρατερὴ γὰρ Ἀνάγκη πείρατος ἐν δεσμοῖσιν ἔχει, τό μιν ἀμφὶς ἐέργει, οὕνεκεν οὐκ ἀτελεύτητον τὸ ἐὸν θέμις εἶναι• ἔστι γὰρ οὐκ ἐπιδευές• μὴ ἐὸν δ’ ἂν παντὸς ἐδεῖτο. ταὐτὸν δ’ ἐστὶ νοεῖν τε καὶ οὕνεκεν ἔστι νόημα.
35
οὐ γὰρ ἄνευ τοῦ ἐόντος, ἐν ὧι πεφατισμένον ἔστιν, εὑρήσεις τὸ νοεῖν• οὐδέν γὰρ <ἢ> ἔστιν ἢ ἔσται ἄλλο πάρεξ τοῦ ἐόντος, ἐπεὶ τό γε Μοῖρ’ ἐπέδησεν οὖλον ἀκίνητόν τ’ ἔμεναι• τῷ πάντ’ ὄνομ(α) ἔσται, ὅσσα βροτοὶ κατέθεντο πεποιθότες εἶναι ἀληθῆ,
40
γίγνεσθαί τε καὶ ὄλλυσθαι, εἶναί τε καὶ οὐχί, καὶ τόπον ἀλλάσσειν διά τε χρόα φανὸν ἀμείβειν. αὐτὰρ ἐπεὶ πεῖρας πύματον, τετελεσμένον ἐστί πάντοθεν, εὐκύκλου σφαίρης ἐναλίγκιον ὄγκῳ, μεσσόθεν ἰσοπαλὲς πάντηι• τὸ γὰρ οὔτε τι μεῖζον
45
οὔτε τι βαιότερον πελέναι χρεών ἐστι τῇ ἢ τῇ. οὔτε γὰρ οὐκ ἐὸν ἔστι, τό κεν παύοι μιν ἱκνεῖσθαι εἰς ὁμόν, οὔτ’ ἐὸν ἔστιν ὅπως εἴη κεν ἐόντος τῇ μᾶλλον τῇ δ’ ἧσσον, ἐπεὶ πᾶν ἐστιν ἄσυλον• οἷ γὰρ πάντοθεν ἶσον, ὁμῶς ἐν πείρασι κύρει.
50
ἐν τῷ σοι παύω πιστὸν λόγον ἡδὲ νόημα ἀμφίς ἀληθείης• δόξας δ’ ἀπὸ τοῦδε βροτείας μάνθανε κόσμον ἐμῶν ἐπέων ἀπατηλὸν ἀκούων. μορφὰς γὰρ κατέθεντο δύο γνώμας ὀνομάζειν• τῶν μίαν οὐ χρεών ἐστιν ἐν ὧι πεπλανημένοι εἰσίν
55
τἀντία δ’ ἐκρίναντο δέμας καὶ σήματ’ ἔθεντο χωρὶς ἀπ’ ἀλλήλων, τῇ μὲν φλογὸς αἰθέριον πῦρ, ἤπιον ὄν, μέγ’ ἀραιὸν ἐλαφρόν, ἑωυτῷ πάντοσε τωὐτόν, τῷ δ’ ἑτέρῳ μὴ τωὐτόν• ἀτὰρ κἀκεῖνο κατ’ αὐτό τἀντία νύκτ’ ἀδαῆ, πυκινὸν δέμας ἐμβριθές τε. 60 τόν σοι ἐγὼ διάκοσμον ἐοικότα πάντα φατίζω, ὡς οὐ μή ποτέ τίς σε βροτῶν γνώμη παρελάσσηι.
9
αὐτὰρ ἐπειδὴ πάντα φάος καὶ νὺξ ὀνόμασταικαὶ τὰ κατὰ σφετέρας δυνάμεις ἐπὶ τοῖσί τε καὶ τοῖς, πᾶν πλέον ἐστὶν ὁμοῦ φάεος καὶ νυκτὸς ἀφάντου ἴσων ἀμφοτέρων, ἐπεὶ οὐδετέρῳ μέτα μηδέν.
10
εἴσηι δ’ αἰθερίαν τε φύσιν τά τ’ ἐν αἰθέρι πάντα σήματα καὶ καθαρᾶς εὐαγέος ἠελίοιο λαμπάδος ἔργ’ ἀίδηλα καὶ ὁππόθεν ἐξεγένοντο, ἔργα τε κύκλωπος πεύσηι περίφοιτα σελήνης 5καὶ φύσιν, εἰδήσεις δὲ καὶ οὐρανὸν ἀμφὶς ἔχοντα ἔνθεν μὲν γὰρ ἔφυ τε καὶ ὥς μιν ἄγουσ(α) ἐπέδησεν Ἀνάγκη πείρατ’ ἔχειν ἄστρων.
11
πῶς γαῖα καὶ ἥλιος ἠδὲ σελήνη αἰθήρ τε ξυνὸς γάλα τ’ οὐράνιον καὶ ὄλυμπος ἔσχατος ἠδ’ ἄστρων θερμὸν μένος ὡρμήθησαν γίγνεσθαι. …
12
… αἱ γὰρ στεινότεραι πλῆντο πυρὸς ἀκρήτοιο, αἱ δ’ ἐπὶ ταῖς νυκτός, μετὰ δὲ φλογὸς ἵεται αἶσα• ἐν δὲ μέσῳ τούτων δαίμων ἣ πάντα κυβερνᾷ• πάντα γὰρ <ἣ> στυγεροῖο τόκου καὶ μίξιος ἄρχει πέμπουσ’ ἄρσενι θῆλυ μιγῆν τό τ’ ἐναντίον αὖτις ἄρσεν θηλυτέρῳ.
13
… πρώτιστον μὲν Ἔρωτα θεῶν μητίσατο πάντων
14
… νυκτιφαὲς περὶ γαῖαν ἀλώμενον ἀλλότριον φῶς
15
αἰεὶ παπταίνουσα πρὸς αὐγὰς ἠελίοιο. …
16
… ὡς γὰρ ἕκαστος ἔχει κρᾶσιν μελέων πολυπλάγκτων, τὼς νόος ἀνθρώποισι παρίσταται• τὸ γὰρ αὐτό ἔστιν ὅπερ φρονέει μελέων φύσις ἀνθρώποισιν καὶ πᾶσιν καὶ παντί• τὸ γᾶρ πλέον ἐστὶ νόημα.
17
… δεξιτεροῖσιν μὲν κούρους, λαιοῖσι δὲ κούρας …
18
… femina virque simul Veneris cum germina miscent, venis informans diverso ex sanguine virtus temperiem servans bene condita corpora fingit. nam si virtutes permixto semine pugnent nec faciant unam permixto in corpore, dirae nascentem gemino vexabunt semine sexum.19…οὕτω τοι κατὰ δόξαν ἔφυ τάδε καί νυν ἔασι καὶ μετέπειτ’ ἀπὸ τοῦδε τελευτήσουσι τραφέντα• τοῖς δ’ ὄνομ’ ἄνθρωποι κατέθεντ’ ἐπίσημον ἑκάστῳ.
ΠΑΡΜΕΝΙΔΗ ΤΟΥ ΕΛΕΑΤΗ
Περί Φύσεως
Μετάφραση
Μετάφραση
1
Οι θηλυκοί μου ίπποι με μετέφεραν ως τα πέρατα της επιθυμίας, όταν οδηγώντας με οι κατανέμουσες θεές μ’ έβαλαν στην περίφημη οδό, που φέρνει τα φώτα που θεωρούν οι συγκεντρώσεις των ανθρώπων. Σε αυτή βρισκόμουν. Τα πολύ έφρονα άλογα που έφεραν το άρμα5
κάλπαζαν, ορίζοντας το διάβα του οι ηγεμόνισσες του δρόμου κόρες. Ο δε άξων μέσα στον αχό ανάγει ήχο όμοιο του σουραυλιού καθώς κατακαιγόταν (υποφέροντας τους ξέφρενους στροβιλισμούς που
ασκούντο περί τα δυο του άκρα), όταν έσπευσαν για τη μεταφορά μου οι κόρες του Ήλιου, οι οποίες αφού έφυγαν από τα δώματα της Νύχτας
10
σε φως, είχαν στα χέρια τις καλύπτρες της μορφής τους. Εκεί βρίσκονται οι δυο πύλες της ζωής, της Νύχτας και της Ημέρας, που έχουν κοινό υπέρθυρο και το ίδιο πέτρινο κατώφλι• και οι αυτές πέτρες οι αιθέριες περιβάλλουν τις μεγάλες θύρες• αυτών η Δίκη η πολύποινος έχει τα ανάλογα διπλά κλειδιά.
15
Προς αυτήν αποτάθηκαν με σεβασμό οι κόρες, μιλώντας ήπια - γλυκά. Την έπεισαν με συγκεκριμένες λέξεις, επακριβείς, να βγάλει άμεσα και πλήρως το βαλανωτό-φιδίσιο κλείστρο των θυρών. Τα δε θυρόφυλλα τεράστιο χάσμα έκαναν, καθώς μετακινήθηκαν τα πολύχαλκα αξόνια και με αμοιβαίο συριγμό οι περόνες των αρθρώσεων
20
έστρεψαν στα δαχτυλίδια• και μέσω του ανοίγματος αυτού οι κόρες γοργά στον αμαξωτό δρόμο πέρασαν άλογα και άρμα. Και η θεά με υποδέχτηκε αγνά, παίρνοντας δε τρυφερά στο χέρι της το δεξί μου χέρι, κι αυτά τα λόγια τα λαμπρά είπε προσαγορεύοντάς με. Ω νεαρέ σύντροφε των αθανάτων που κρατούν της ζωής τα γκέμια,
25
εσύ που ήλθες ως εδώ από τα ικανά άλογα φερμένος, χαίρε, επειδή δεν σε ώθησε μοίρα κακή να εισέλθεις σε αυτό το δρόμο (που για τα ανθρώπινα όντα τελειωμό δεν έχει),
αλλά η θεία τάξη και το δίκιο. Πρέπει δε να σε πείσω για όλα, τόσο για της σφαιρικής Αλήθειας μου την άτρεμη καρδιά
30
όσο και για τις γνώμες των θνητών, όπου δεν υπάρχει βεβαιότης. Αλλά θα καταλάβεις και αυτά θα μάθεις, ότι οι υπάρχουσες θεωρήσεις πρέπει να εξετάζονται καλά, περνώντας πάντοτε από κόσκινο τα πάντα.
2
Έλα, λοιπόν, εγώ θα σου εξηγώ, εσύ στα λόγια μου αναλογίσου, αφού ακούσεις ποιες είναι οι μόνες δισυπόστατες οδοί της νόησης. Η μία ότι αυτό που είναι «είναι» και δεν υπάρχει το «δεν είναι», είναι της Πειθούς το πλαίσιο (διότι εκεί βρίσκεται η αλήθεια),5
η δε άλλη ότι «δεν είναι» και ανάγκη είναι το «είναι» να μην υπάρχει, την οδό αυτή στη φράζω εντελώς, λέγοντάς σου ότι είναι αδιάβατη• διότι ούτε θα μπορούσες να γνωρίσεις το μη υπάρχον ον (δεν είναι
κατορθωτό) ούτε να το εκφράσεις.
3
Διότι σκέψη και ύπαρξη είναι το ίδιο πράγμα.
4
Πρόσεξε, όμως, και τα απόμακρα του νου είναι με σιγουριά παρόντα• διότι (ο νους) δε θα διασπάσει το ον από τη συνεκτική δομή του διασπείροντάς το εδώ κι εκεί ολοκληρωτικά κατά την κοσμική τάξη κι επανασυνθέτοντάς το.
5
Για μένα είναι αδιάφορο, από πού θα ξεκινήσω• γιατί στο ίδιο σημείο θα φθάσω πάλι.
διαμορφώνονται, δίγνωμοι• διότι η αμηχανία που υπάρχει στα στήθη τους ευθύνεται για το μπερδεμένο τους μυαλό• αυτοί αυτοπροσδιορίζονται κουφοί μαζί και τυφλοί, κατασαστισμένοι, σύνολα χωρίς κριτική σκέψη, στα οποία αυτό που υπάρχει και δεν είναι, το νομίζουν άλλοτε το ένα και άλλοτε το άλλο, στα πάντα δε παλινδρομεί το πλαίσιο της ζωής τους.
6
Πρέπει το ον να είναι ο λόγος και η νόηση• διότι εκεί υπάρχει «είναι», ενώ στο μηδέν δεν υπάρχει• εγώ αυτά στα αποκαλώ υπέρ-νοητά. Σε απομακρύνω όμως έτσι απ’ αυτήν εδώ την πρώτη οδό της έρευνας, ύστερα δε και από εκείνη, στην οποία οι θνητοί, μη γνωρίζοντας κάτι 5
7
Διότι ποτέ ο τρόπος αυτός δε θα μπορέσει να καθορίσει τα ανύπαρκτα• αλλά εσύ από αυτή τη δισυπόστατη διαδρομή απομάκρυνε το νου σου, ούτε επίσης η συνήθεια να σε αναγκάζει σε αυτόν εδώ το δρόμο της οριακήςπροσπάθειας να περιφέρεις άσκοπο το βλέμμα και την καλή ακοή σου
και τη γλώσσα, να κάνεις όμως με τη λογική σου μια ευρύτερη εκτίμηση
8
στα ειπωμένα από εμένα• γιατί μόνο με τα λόγια δεν μπορείς να φτάσεις σε αυτό που όντως είναι• στην πορεία πάντως της διαδρομής υπάρχουν πάρα πολλές ενδείξεις, ότι το ενυπάρχον ον είναι αγέννητο και άφθαρτο, καθόσον είναι ολοκληρωμένο κι εντελώς ακίνητο και χωρίς να έχει τέλος,5
ποτέ δεν υπήρξε ή θα υπάρξει, καθόσον τώρα (σκεπτόμενοι και μιλώντας) είναι με τα πάντα, ένα, συνεχώς• επομένως ποια γέννα θα του αναζητήσεις; Πώς, πότε κι από πού αυξήθηκε; Ούτε εκ του μη υπάρχοντος θα σου επιτρέψω να πεις ούτε καν να το φανταστείς• διότι δεν μπορεί να λεχθεί
ούτε να νοηθεί πως δεν υπάρχει. Ποια ανάγκη λοιπόν το ώθησε
10
λίγο πριν ή μετά, εκκινώντας από το μηδέν, να βγεί ολοκληρωμένο; Επομένως ή υπάρχει απόλυτος ανάγκη να υπάρχει (το εν-ον), είτε όχι. Ουδέποτε εκ του μη υπάρχοντος όντος θα επιτρέψει η δύναμη της πίστης
να δημιουργηθεί κάτι παρ’ αυτού• ως εκ τούτου ούτε η γέννηση αλλά ούτε ο θάνατος του ανήκουν. Η θεά της ορθής κρίσης χαλαρώνοντας τα δεσμά,
15
(σημαίνει ότι) τα έχει• η δε κριτική επί των ανωτέρω συνοψίζεται στο εξής• είναι αυτό που είναι ή δεν είναι• ελέγχοντάς το, κατ’ ανάγκη, προκύπτει από τη μια ότι είναι ένα ακατανόητο και απροσδιόριστο γεγονός (μη αληθής δρόμος) και από την άλλη ότι υφίσταται και οδεύει στον προσδιορισμό του. Πώς λοιπόν μετά από αυτά θα χαθεί το ον; Πώς αφού υπάρχει, έγινε;
20
Διότι εάν γεννήθηκε, δεν είναι, ούτε μπορεί ποτέ στο μέλλον να γίνει. Κατ’ αυτόν τον τρόπο η δημιουργία χάνεται και η άδηλος καταστροφή. Ούτε διαιρετό είναι, επειδή κάθε μέρος του είναι όμοιο• ούτε είναι κάπου περισσότερο, θα εμπόδιζε τη συνοχή του, ούτε λιγότερο, ολόκληρο πληρούται από τον εαυτό του.
25
Ως εκ τούτου στο διηνεκές είναι τα πάντα• το ον συνάγει με τα όντα. Αυτό καθώς μένει σταθερό από την ισχυρή συνδεσιμότητά του είναι άνευ αρχής και τέλους, επειδή η γέννηση και η καταστροφή μακριά απ’ εδώ πλάστηκαν, τις απώθησε δε η αληθής πίστη Το ίδιο καθώς στον εαυτό του βρίσκεται, στον εαυτό του μένει
30
και τοιουτοτρόπως διατηρείται σταθερό• διότι η κρατερή Ανάγκη το δεσμεύει μέσα σε πλαίσια, όπου από παντού το περιβάλλουν, οπότε κατά τη θεία τάξη και το δίκαιο το ον δεν είναι αχανές• υπάρχει δε χωρίς στερήσεις• διαφορετικά θα γύρευε τα πάντα. Αυτό είναι το αποτέλεσμα της νόησης κι εξ αυτού υπάρχει η σκέψη.
35
Διότι χωρίς το ον, το οποίο στα πάντα είναι οριοθετημένο, δεν μπορείς να εξάγεις νόημα• διότι δεν υπήρξε ή θα υπάρξει ποτέ τίποτε άλλο παρ’ εκτός αυτού του όντος, επειδή οι θεές της μοιρασιάς το δέσμευσαν από παντού, με συνέπεια να μένει ακίνητο καθ’ ολοκληρία• το όνομα έχει των πάντων, όσων οι θνητοί κατέθεσαν πεπεισμένοι ότι είναι αληθή,
40
αυτό που γίνεται και χάνεται, αυτό που είναι και δεν είναι και η αλλαγή του τόπου, μέσω της χροιάς της φωτο-ανταποδοτικότητας. Αλλά επειδή υπάρχει τοπο-χρονικό πλαίσιο, είναι περιορισμένο από παντού, έχοντας όγκο όμοιο με ολοστρόγγυλη σφαίρα, ενδιαμέσως ισοδύναμο στα πάντα• σε αυτό ούτε κάτι περισσότερο
45
ούτε σε κάτι λιγότερο αρμόζει να είναι σε κάποιο του σημείο. Διότι ούτε το μη ον υπάρχει, πράγμα που θα το εμπόδιζε να φθάσει στο ομοούσιο, ούτε υπάρχει διαμορφωμένο κατά κάποιο τρόπο εκ του περιβάλλοντος, επειδή είναι σύμπαν απαραβίαστο• και καθώς είναι το ίδιο παντού, ομοίως κυριαρχεί στα όριά του.
50
Σε αυτό το σημείο σταματώ τον ειλικρινή μου λόγο για το νόημα της αμφοτερόπλευρης αλήθειας• ακούγοντας δε τις επεξηγήσεις μου μάθε από δω και πέρα ότι οι γνώμες των θνητών είναι λαθεμένες. Για να κατηγοριοποιήσουν τα μορφώματα στηρίχτηκαν σε δυο θέσεις• (θεωρώντας) ότι δεν έπρεπε να είναι μία, πράγμα στο οποίο έσφαλαν•
55
τα αντίθετα έκριναν από την κάθε κατασκευή και έβαλαν διακριτικά μη ταυτόσημα μεταξύ τους, το μεν ένα όρισαν το αιθέριο πυρ της φλόγας, που είναι ήπιο ον, πολύ αραιό κι ελαφρύ, παντού το ίδιο με τον εαυτό του, το δε άλλο κάτι που δεν είναι ίδιο με τον εαυτό του• αλλά κι αυτό κατά τον
ίδιο τρόπο τον αντίθετο (το έθεσαν), την αγνωστική νύχτα, που έχει πυκνό 60 σώμα και βάρος. Όλα αυτά στα αποκαλώ φαινομενικό διάκοσμο, για να μη σε παρασύρει ποτέ κάποια τέτοια γνώμη των θνητών.
9
Αλλά, εφόσον τα πάντα έχουν χαρακτηριστεί από φως και νύχτα και σύμφωνα με τις ίδιες δυνάμεις τους μετέχουν το ένα και στο άλλο, το παν ως σύνολο (θα) αποτελείται μαζί από φως και άφαντη νύχτα με ίση των δυο αναλογία, επομένως θα ήταν ουδέτερο, άρα μηδέν.
10
Θα γνωρίσεις και την αιθέρια φύση και τα πάντα εντός του αιθέρα τα ενδεικτικά σημεία και τα φανερά έργα της άσπιλης ηλιακής παν-φωτοδότριας πηγής και από πού εξωγεννήθηκαν, θα πληροφορηθείς και για την περιφερική τροχιά της κυκλοτερούς σελήνης5
και τη φύση της, θα μάθεις και για τον ουρανό που περικλείει τα πάντα από πού δημιουργήθηκε και πώς οδηγώντας τον του επέβαλλε η Ανάγκη να διατηρεί τα όρια των άστρων.
11
(Το) πώς η γη και ο ήλιος και η σελήνη και ο απλός αέρας (και) ο ουράνιος γαλαξίας και το τελευταίο βουνό καθώς και η θερμή πηγή των άστρων όρμισαν στη δημιουργία.…
12
… Οι δε στενότερες στεφάνες είναι γεμάτες από αγνό πυρ αμόλυντο, οι δε επ’ αυτών (είναι) της νύχτας, με τη δε φλόγα αναδύεται η ειμαρμένη• και στο μέσον αυτών η κατανέμουσα θεά που τα πάντα κυβερνά• διότι στα πάντα άρχει και στο στυγερό τοκετό και στην ερωτική σμίξη στέλνοντας το θηλυκό ν’ αναμιχθεί με το αρσενικό και το αντίθετο πάλι, το αρσενικό με το θηλυκό.
13
… πρώτον από όλους τους θεούς, τον έρωτα ανέδειξε
14
… φως ξένο που περιφέρεται στη γη και φαίνεται τη νύχτα (για τη σελήνη)
15
που πάντα στρέφει το πρόσωπο στο φως του ήλιου (για τη σελήνη). …
16
… Διότι όπως ο καθένας είναι το κράμα των πολύ διαφορετικών μελών του, κατά τον ίδιο τρόπο ο νους παρίσταται στους ανθρώπους• διότι το ίδιο είναι εκείνο το οποίο η φύση φρονεί για τα μέλη των ανθρώπων και για τους πάντες και το καθετί• το δε περισσότερο έχει σημασία.
17
… από δεξιά μεν τ’ αρσενικά, από αριστερά δε τα θηλυκά …
18
… Όταν η γυναίκα και ο άντρας αναμειγνύουν τα σπέρματα του έρωτα, η δύναμη που ρέει στα αγγεία τους από το διαφορετικό αίμα, αν έχει την κατάλληλη αναλογία, σώματα καλά παράγει. Όταν οι δυνάμεις αντιμάχονται καθώς τα σπέρματα αναμειγνύονται και δεν σχηματίζουν ενότητα στο σώμα, το γεννημένο από διπλό σπέρμα φύλο θα βασανίζεται από δεινές και συχνές ταλαιπωρίες.
19
…Έτσι λοιπόν κατ’ αυτήν τη δοξασία έγιναν αυτά που κυριαρχούν και στη συνέχεια από εδώ θα τελευτήσουν έχοντας τραφεί• στο όνομα δε αυτών οι άνθρωποι έθεσαν επισημάνσεις για το καθετί.
Ερμηνευτικό ΠΡΟΣΑΡΤΗΜΑ της βάσης του μονισμού
4
Η δυσκολία κατανόησης του υπερβατικού
(Η αρχή του ευρύτερου περικλείοντος)
(Η αρχή του ευρύτερου περικλείοντος)
4 λεῦσσε δ’ ὅμως ἀπεόντα νόῳ παρεόντα βεβαίως• οὐ γὰρ ἀποτμήξει τὸ ἐὸν τοῦ ἐόντος ἔχεσθαι οὔτε σκιδνάμενον πάντῃ πάντως κατὰ κόσμον οὔτε συνιστάμενον.
---------
4
Πρόσεξε, όμως, και τα απόμακρα του νου είναι με σιγουριά παρόντα• διότι (ο νους) δε θα διασπάσει το ον από τη συνεκτική δομή του διασπείροντάς το εδώ κι εκεί ολοκληρωτικά κατά την κοσμική τάξη κι επανασυνθέτοντάς το.
Ανάλυση - Σχόλια
Στη συνέχεια η Θεά εφιστά την προσοχή του ακροατή της στα πέραν του νου, σε αυτά που δεν είμαστε σίγουροι ότι υπάρχουν. Εντούτοις, υπάρχουν. Διότι τη στιγμή που τα αποδεχόμαστε, έστω και αρνητικά, σημαίνει ότι υπάρχουν. Και το υπαρκτό δεν είναι μερικώς και κατά περίπτωση.
Ο ποιητής, μετά από τον πρώτο στίχο του, που παραπέμπει στο άδηλο και ημιφανές καθώς παρουσιάζει τον κόσμο με μια υπερβατική χροιά, στους στίχους που ακολουθούν, εκφράζει την αρραγή ενότητά του. Εδώ φαίνεται ο επηρεασμός του από την Ηρακλείτεια ρήση: «Το πάνω και το κάτω, το καλό και το κακό, (το μέσα και το έξω, επομένως τα αντίθετα) στη φύση δεν υφίστανται, είναι το ίδιο πράγμα». Η θεωρία της ενότητας των αντιθέτων του Εφέσιου πρέπει να επηρέασε σημαντικά τον Ελεάτη. Παραταύτα, ενώ φαίνεται ν’ ακολουθεί την ίδια θέση, αναγορεύοντας το υπερφυσικό (μεταφυσικό) και το φυσικό ως ίδια, αποστασιοποιείται, αναγορεύοντας το υπερφυσικό υποδεέστερο του φυσικού, το δε φυσικό τη μόνη υπαρκτή πραγματικότητα.
Η συλλογιστική του, που είναι συνεπής στο μονισμό, συνοψίζεται μέσω ενός παραδείγματος αλήθειας - ψεύδους που θα δούμε, ως εξής: Το ψέμα υπάρχει, είναι μια πραγματικότητα. Η αλήθεια όμως δεν είναι ψέμα, περιέχει το ψέμα ως αλήθεια της ζωής, αλλά το ψέμα δεν περιέχει αλήθεια. Άρα, η αλήθεια είναι ευρύτερη ως περικλείουσα το ψέμα, επομένως η μόνη που υπάρχει. Ως περικλείουσα, αποτελεί την ουσία της πραγματικότητας, ενώ το περικλειόμενο, περιέχει μια δυναμική. Η συλλογιστική αυτή, η οποία είναι απαραίτητη για την περαιτέρω κατανόηση του Παρμενίδη, μπορεί να ονομαστεί ως «η αρχή του ευρύτερου περικλείοντος». Κατ’ αυτήν, από δυο έννοιες θεωρούμενες αντίθετες η μια περιέχει την άλλη κατά τρόπο μονομερή. Η περικλείουσα είναι η ουσιαστική, η περικλειόμενη εμφανίζει δυναμική.
Συνεχίζουμε. Το οποιοδήποτε ον της σκέψης μας υπάρχει ως ουσία ή δεν υπάρχει. Τη στιγμή που υπάρχει, «είναι» κάτι. Το οποιοδήποτε «είναι» αποτελεί την έκφραση της πραγματικότητας, η οποία δε διασπάται, δεν αποσυντίθεται ούτε επανασυντίθεται από και προς τον εαυτό της. Είναι μια οντολογική ουσία σταθερή, καθολικά αποδεκτή, άσχετα σε ποια σφαίρα της πραγματικότητας ή της εξωπραγματικότητας (απόμακρης πραγματικότητας) ανήκει, είναι η πραγματικότητα. Υπάρχει. Η πραγματικότητα είναι ευρύτερη ακόμα της φαντασίας, καθόσον περιέχει τη φαντασία, ενώ η φαντασία δεν περιέχει την πραγματικότητα. Άρα (σύμφωνα με την αρχή του ευρύτερου περικλείοντος), η πραγματικότητα είναι η μόνη που υπάρχει, η φαντασία περιέχει δυναμική.
Προσοχή εδώ• τα σημεία αυτά είναι πολύ καθοριστικά.
Ας πάρουμε για παράδειγμα και την υπερβατική έννοια του Θεού καθόσον για πολλούς αποτελεί τη βάση του εόντος. Πολλοί το Θεό τον αποδέχονται, οι δύσπιστοι στην κρίση παραπαίουν, αυτοί που δεν πιστεύουν τον απορρίπτουν. Το γεγονός ότι όλοι αναφέρονται σε αυτόν, αποδίδοντάς του την οποιαδήποτε μορφή ή μομφή, σημαίνει ότι ως ον, υπάρχει. Εφόσον υπάρχει, είναι η πραγματικότητα, η οποία δεν τέμνεται, δεν τεμαχίζεται, δεν επανακυκλούται. Παραμένει ακίνητη και ατρεμής. Αυτό που μένει είναι να προσδιοριστούν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του.
Κρίμα που οι Πατέρες της Εκκλησίας μας έντυσαν τη θεοσοφία τους με τον δυιστικό ιδεαλιστικό μανδύα του Πλάτωνα (ουρανός - άνθρωπος), που όδευσε στο τρισυπόστατο (ουρανός - γη - άνθρωπος) και στο πρέπον, και από εκεί, μέσω του Αριστοτέλη, στις επιλεκτικές πολυιστικές εκφάνσεις μιας ασαφούς και πολύπλοκου του νου πραγματικότητας, στοχευμένης στην πρακτική υφή της, παραβλέποντας τον πνευματικό πατέρα του μονισμού, τον ενιστή Παρμενίδη. Όχι διότι ο Πλατωνισμός είναι κακός, αλλά διότι η ανθρώπινη κατανόηση, καθόσον υφίσταται χρονοκαθυστερήσεις, δε βίωσε όσο θα έπρεπε το απόλυτό της «ένα». Εάν ο Χριστιανισμός είχε δομηθεί με Παρμενίδειες αρχές, δε θα είχαν υπάρξει τόσα προβλήματα με την κατανόηση της τριαδικότητας και με την επιχειρούμενη, εν μέσω άγνοιας, ανάλυση του όντος. Οι εξελίξεις στο δυτικό πολιτισμό τρέχουν ταχύτερα από το νου του. Το ενυπάρχον ον, όταν επιχειρηθεί να διασπαστεί, να τεμαχιστεί ή να ερμηνευθεί, μένει ως έχει, ανέπαφο. Αυτό που κλονίζεται από τον επιχειρούμενο πολυισμό, είναι η έννοια της πίστης.
Σε ιδιαίτερο κεφάλαιο θα αναλυθούν οι σημαντικότερες διαφορές της φιλοσοφίας του Πλάτωνα από αυτή του Παρμενίδη.
Βιβλία του συγγραφέα πάνω στον Παρμενίδη
Σωτήρη Γλυκοφρύδη - Εκδόσεις Εκάτη
Το Φως του Παρμενίδη
Η αναθεώρηση της ζωής - Αποκρυπτογραφώντας τον μεγαλύτερο φιλόσοφο που (δεν) γνώρισε ο κόσμος
Είναι μια “light” έκδοση του Παρμενίδη που στοχεύει τους πρωτοείσακτους στη φιλοσοφία. Πραγματεύεται το γεγονός της μετάφρασης του αρχαίου κείμενου η οποία παρουσιάζεται ως ένα θεατρικό αφήγημα.
Το πιο δύσκολο κείμενο της παγκόσμιας φιλοσοφίας γραμμένο με τρόπο που να αποτείνεται ακόμα και σε παιδιά.
Σωτήρη Γλυκοφρύδη - Εκδόσεις Εκάτη
Σπουδή στον Παρμενίδη
Περί Φύσεως – Ανάλυση και σχόλια ανά ενότητα και στίχο.
Πρόκειται περί μιας πραγματείας (essay) πάνω στον Παρμενίδη, ο οποίος ερμηνεύεται διεξοδικά ανά ενότητα και στίχο. Αυτά που προκύπτουν αναθεωρούν δεδομένα, παρουσιάζοντας το έργο αυτό του Ελεάτη στοχαστή ως μια νέα Βίβλο.
Το έργο αποτείνεται στους περισσότερο «ψαγμένους», στους λεγόμενους «εραστές της σκέψης».
Ποια είναι η αρχή της φύσης κατά τον Παρμενίδη;
Το φως, πριν ακόμα γίνει φως, χρόνος βούληση και λόγος.
Τι πιστεύει για τη φύση της ζωής ενδόμυχα ο Παρμενίδης;
Ότι ζούμε με τη σκέψη μας μέσα σε μια σκέψη άλλη.
Ότι ζούμε με τη σκέψη μας μέσα σε μια σκέψη άλλη.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δεν επιτρέπονται νέα σχόλια.