Μήδεια του Μπόστ



Αναδημοσίευση από το blog
http://kostaszografopoulos.blogspot.gr/2017/10/blog-post.html



Εβδομήντα οκτώ χρόνια ζωής, για έναν άνθρωπο με σκέψη και πολιτική κρίση, είναι αρκετά. Αν υπολογίσουμε πως γεννήθηκε την χρονιά που τέλειωνε ο Α΄ Παγκόσμιος πόλεμος, και ανδρώθηκε κατά τον δεύτερο Παγκόσμιο πόλεμο, το απόσταγμα της Τέχνης που μας έχει καταθέσει, σίγουρα έχει ενδιαφέρον. 
Ο λόγος για τον Χρύσανθο Βοστατζόγλου, που θέλησε να υιοθετήσει το ψευδώνυμο Μέντης Μποσταντζόγλου.
Έγραψε θέατρο, σκιτσάρισε την πολιτική κατάσταση και μας έβαλε ερωτήματα για την κακομούτσουνη πλην όμως Μοναδική και αενάως Πάσχουσα Ελλάδα. 
Το 1993, όταν η αγωνία του για την τύχη της Ελλάδας είχε γίνει εβδομήντα έξι ετών, έγραψε το θεατρικό έργο Μήδεια.
Το έργο το τίμησαν πολλοί καλλιτέχνες από τότε μέχρι σήμερα.
Κάθε ένας που είχε την ευθύνη του ανεβάσματος της παράστασης, έβαζε ανάμεσα στην ρίμα του δεκαπεντασύλλαβου τα προσωπικά του ερωτήματα. Γι αυτό η Τέχνη που εμπνέει τις σκέψεις άλλων,  είναι σημαντική. 
Ίσως ήρθε και η σειρά των ηθοποιών των ΕΛ.ΤΑ να δουλέψουν πάνω στον αστείο (;) λόγο του Μπόστ.
Πήραμε λοιπόν απόφαση να απλώσουμε τις λέξεις και τις προθέσεις του κειμένου πάνω στο τραπέζι και να ψάξουμε την δική μας αλήθεια μέσα από τα λόγια του πάντα ζωντανού στην ψυχή μας Μέντη Μποσταντζόγλου.
Δεν θα χαριστούμε σε ευκολίες απόδοσης του κειμένου και δεν θα προκαλέσουμε μέσα απ’ αυτό το εύκολο γέλιο…
Θα το πλησιάσουμε αναδεικνύοντας την διαχρονία του, γιατί το θέατρο που έγραψε ο υπέροχος Μπόστ, φέρει μέσα του τον “Λόγον” που μας κληροδότησε το Αττικό Θέατρο. 
Τώρα όμως σιωπή. 
Αρχίζει η δουλειά και όταν ξεκινάμε την ανάβαση για μια νέα κορυφή, ας λείπουν τα περίσσια λόγια.




Ημέρες δημιουργικής ρουτίνας



(Αναδημοσίευση από το blog Ημέρες δημιουργικής ρουτίνας)



Το πρωί της Τρίτης, παρακολούθησα την προσευχή της δεύτερης σχολικής ημέρας της μικρής μου κόρης, αθέατος, βιώνοντας όμορφες αισθήσεις σε αυτό το στάδιο της ζωής μου. 
Η συνέχεια της δικής μου ημέρας ήταν γεμάτη όμορφες γνωριμίες αλλά και χαρούμενες συναντήσεις φίλων, στα γυρίσματα της σειράς “Κόκκινο Νυφικό” που πρόκειται να παρακολουθήσουν οι τηλεθεατές τον Οκτώβριο στον Alpha. 
Ο εξαίρετος Γιώργος Ζένιος μεταμφιεσμένος σε παπά παρακολούθησε, με την ευφυή υποκριτική του τέχνη, την πρόθεσή μου να εξομολογηθώ σε αυτόν. Την καθοδήγηση αυτής της εξομολόγησης είχε ο υπέροχος σκηνοθέτης Αντρέας Γεωργίου. 
Ο πλήρης μυσταγωγίας χώρος της εκκλησίας των Αγίων Αναργύρων, στου Ψυρρή, γέμισε από τον επαγγελματισμό των συνεργείων και το ταλέντο των συναδέλφων ηθοποιών. Εμένα δεν μπορώ να με “δω”, γιατί τα μάτια μου κοιτάνε προς τον έξω κόσμο, οπότε αρκούμαι να μιλώ με χαρά για τους άλλους. 
Τέλος, καθώς έδυε ο ήλιος, στην συνάντηση των αγαπημένων μου ηθοποιών των Ελληνικών Ταχυδρομείων, ένιωσα την κούραση να με νικά αποζητώντας την επιστροφή στο σπίτι μου, για να ακούσω τις εντυπώσεις της κόρης από την δεύτερη ημέρα στο σχολείο. 
Οι εντυπώσεις της νεαράς ήσαν καλές και ενθουσιώδεις, ενώ εγώ σε αντίθεση μ’ αυτήν νυσταγμένος.
Η συνέχεια χωρίς ανατροπές ήταν προβλέψιμη… ο Μορφέας υποδέχτηκε στα αφώτιστα δώματά του, την αδυναμία μου να είμαι κάτι παραπάνω από Άνθρωπος. 
Ίσως να είναι αδόκιμη η έκφραση “δημιουργική ρουτίνα”, για αυτό που αισθάνομαι τώρα, αλλά κρύβει μέσα της το μέτρο της υποταγής στη φύση μας, ακόμα κι όταν παλεύουμε να σχίσουμε τα όρια του νου που μας φοβίζουν…


Κ.Ζ



Χαιρετισμός στην Αλεξάνδρα



Ανάρτηση δανεισμένη από το blog





Μέσα στο μυαλό μας, τα συναισθήματα και οι εικόνες που
διαμορφώνουν τις επιλογές της ψυχής μας, δεν έχουν χρόνο, τόπο και λογικούς
συνειρμούς της καθημερινότητας.

Κάπως έτσι όταν έγραφα την Αθιβολή, ενώ ήμουν πιστός στις χρονολογικές και τις τοπογραφικές
λεπτομέρειες που επέλεξα να κινούνται οι ήρωες, θέλησα το σπίτι στο Δελβινάκι, που
παίζει κεντρικό ρόλο στο βιβλίο, να είναι κάτι που η ψυχή μου το αναγνωρίζει ως
πολύ δικό της.

Διάλεξα ένα σπίτι που αυτοί που το έφτιαξαν να γνώριζαν το χτίσιμο της πέτρας.

Διάλεξα ένα σπίτι που κάθε γωνιά του να έχει μυρωδιές μνήμης μέσα στο νου μου.

Διάλεξα το σπίτι που από μικρός μέσα του βίωσα την ιστορία των προγόνων μου από
αφηγήσεις συγγενών μου. Ναι είναι το δικό μου πατρικό σπίτι, που γέννησε αυτούς που σέβομαι και αγαπώ.  
Σήμερα, στις πέντε το πρωί, μια γιαγιά που έζησε και γέννησε
τις δυο πρώτες κόρες της μέσα σε αυτό το σπίτι, άφησε το χρώμα των ματιών της να σβήσει
για πάντα από την θωριά όσων την γνώριζαν. Ήξερε να φτιάχνει ωραίες πίτες, να
σου λέει παρηγορητικά λόγια για τις δυσκολίες της ζωής και να σε πειράζει με το
χιούμορ του έρωτα της ζωής που κουβαλούσε η ανάσα της.

Είχε φτιάξει πολλές φορές ψωμί στον φούρνο που περιγράφεται στο βιβλίο, χρησιμοποιώντας
την ίδια πινακωτή που με σεβασμό έβαλα στις σελίδες του για να γευτούν στα χρόνια
που έρχονται οι άνθρωποι τις αισθήσεις που κουβαλώ στην ψυχή μου.

Αν σηκώσουμε το βλέμμα κατά τον ουρανό και φανταστούμε πως ταξιδεύουμε σ’ αυτόν,
όλα από κάτω μας μικραίνουν. Χάνεται το ύψος των βουνών και αδυνατίζουν οι φωνές χαράς και φόβου
των πλασμάτων. Το χειρότερο όμως σε αυτό το ταξίδι πέρα από την Γη, είναι πως χάνεται
ο ήχος από το κλάμα της γέννας και της λύπης του θανάτου.

Αυτούς τους ήχους θέλω να κρατήσω λίγο ακόμα ζωντανούς κι ίσως αυτός είναι ο λόγος που έγραψα τις αράδες
τούτες στα φύλλα του βιβλίου. Ήχους που είναι ίδιοι σε όλα τα μήκη και πλάτη της Γης, αλλά και στο παρελθόν ή το μέλλον τους.

Ένα βιβλίο πάντα βοηθά να μην λησμονάμε την ιστορία μας, δηλαδή την πορεία των
κυττάρων μας από το παρελθόν στο μέλλον.
Καλό ταξίδι Θεία και Μάνα Αλεξάνδρα. 





Υ.Γ
Τα άτομα της παλιάς φωτογραφίας θα μπορούσαν να είναι πρόγονοι του κάθε ενός μας, και τα περισσότερα δεν ζουν. Σπουδαία τα ονόματα, αλλά πιο σπουδαία η συνειδητοποίηση πως όλοι μας μοιραζόμαστε ίδιο νερό στο σώμα μας με όλη την πλάση...




Πρωτότυπο αρχείο της ανάγκης από την Γιορτή Σκέψης

Ανάρτηση από το blog Κώστας Ζωγραφόπουλος







Ποτέ η ζωή δεν εξελίσσεται με τον τρόπο που εμείς εικάζουμε πως αυτό θα γίνει. Θα έλεγα ευτυχώς, γιατί θα είχε πολύ θλιβερή εικόνα η πορεία της, ταιριαστή με τις ανθρώπινες προθέσεις. Κάπως έτσι έγινε και στην συγκέντρωση φίλων, γνωστών μα και αγνώστων, στον Πολιτιστικό Χώρο του Συλλόγου Εργαζομένων των ΕΛΤΑ.
Το ξημέρωμα του Σαββάτου, την ημέρα της εκδήλωσης, δεν περίμενα να έρθουν τόσοι φίλοι δεδομένης της καταρρακτώδους βροχής που από το πρωί σάρωνε το λεκανοπέδιο. Εδώ η ζωή  διασκέδασε τους ανθρώπινους φόβους μου, προσφέροντάς μου μια απρόσμενη χαρά από την μεγάλη προσέλευση. Όλα είχαν έρθει ανέλπιστα καλά.

Για μια στιγμή πρόσεξα την κάμερα που είχε στηθεί σε διακριτικό σημείο της αίθουσας σκεπτόμενος ωραία, θα έχουμε και βίντεο για όσους δεν τα κατάφεραν να έρθουν.
Εδώ η απρόβλεπτη ζωή, θέλησε να διασκεδάσει εκ νέου την βεβαιότητα που εξέφρασα. Τελικά, μας έδωσε ένα ωραίο ηχητικό αρχείο που είχα φροντίσει να γράφεται κατά την διάρκεια της ομιλίας, μαζί με επιμέρους μαγνητοσκοπημένα πλάνα από την κάμερα που κατά την διάρκεια της εκδήλωσης παρέδωσε, στον δικό της θεό, όλη την ενέργειά της.


Μικρό το κακό, γιατί αποκτήσαμε ένα κολάζ ήχου μαζί με βίντεο. Θα το ονόμαζα πρωτοτυπία της ανάγκης...



Κ.Ζ




Η Αθιβολή στο Τρίτο Πρόγραμμα της ΕΡΤ



Ανάρτηση από το ιστολόγιο Κώστας Ζωγραφόπουλος




Το ιστορικό Τρίτο Πρόγραμμα της Ελληνικής Ραδιοφωνίας, έχει μια αύρα μέσα στους διαδρόμους του. Λένε κάποιοι, πως οι άνθρωποι αφήνουν τα αποτυπώματα της αξίας τους από τις διαδρομές της ζωής τους. Τους πιστεύω, γιατί κυκλοφορώντας στους χώρους του, νιώθει κανείς τον Μάνο, χωρίς να είναι αναγκαίο να προσέξεις το πορτραίτο του, καθώς βαδίζεις προς τους θαλάμους ηχοληψίας.

Την Τρίτη που μας πέρασε, στις 7 του Μάρτη, είχα την τιμή να είμαι καλεσμένος στην εκπομπή της Βίκυς Τσιανίκα "Από το κοχύλι στο μαργαριτάρι", με αφορμή την έκδοση του ιστορικού μυθιστορήματος "Αθιβολή", για το οποίο φέρω την ευθύνη των γραφομένων του. 
Ήταν μία ώρα συνεύρεσης που δεν κατάλαβα πότε πέρασε. Απέναντί μας πίσω από το γυάλινο παράθυρο ο εξαίρετος ηχολήπτης Στέφανος Χατζάκης φρόντισε να φτάσει σωστά ο λόγος μας στους υπέροχους ακροατές. Οι μουσικές ανάσες του Βέλγου εξαίρετου συνθέτη Βιμ Μέρτενς ήσαν ταιριαστές με το θέμα μας και φυσικά με την Παιδεία που χρόνια τώρα επιχειρεί αυτό το μοναδικό ραδιοφωνικό πρόγραμμα.

Ανεβάζω συνημμένο στην ανάρτηση το αρχείο αυτής της εκπομπής, για όποιον επιθυμεί να ακούσει αυτήν την ηχητική καταγραφή.

Πέρα από την ενδιαφέρουσα συζήτηση με την ανθρωποκεντρικά σκεπτόμενη Βίκυ, η εκπομπή περιλαμβάνει μικρά αποσπάσματα από το βιβλίο που τα διαβάζω ο ίδιος. 

Η "Αθιβολή" ξεκίνησε το ταξίδι της. Καλώς να σας "γνωρίσει" και να την γνωρίσετε, όταν και άμα συναντηθείτε μαζί της. Ναι, μπορεί ένα βιβλίο να σας ανα-γνωρίσει, γιατί κάποιοι πιστεύουν πως μέσα στις σελίδες τους τα βιβλία κρύβουν Ιδέες. 
Κι όλοι ξέρουμε πως οι Ιδέες ζουν και γονιμοποιούν, όπως ακριβώς ο Έρωτας την ζωή μας.


Κ.Ζ









Η εποχή μας μέσα από την θεατρική "Αγγέλα"




Άρθρο από το blog Zografopoulos





Σήμερα τελείωσα το μουσικό μου ταξίδι στην μεταπολεμική κουλτούρα των Αθηναίων, για λογαριασμό του υπέροχου έργου «Αγγέλα» του Γιώργου Σεβαστίκογλου. 
Έτσι δημιούργησα τον ηχητικό καμβά που φαντάζομαι για το έργο, ώστε να κινηθούν πάνω του οι σχέσεις και τα συναισθήματα των ηρώων. 
Πάνω σε αυτόν θα δουλέψει στην συνέχεια με την δική του φαντασία ο μουσικός που θα συνεργαστούμε, ώστε να μπορέσουμε να πετύχουμε ένα άξιο αποτέλεσμα ανεβάζοντας το έργο. 
Για το συγκεκριμένο θεατρικό, διερεύνησα αισθήσεις μέσα από τους παλμούς των χορδών σε ένα μπουζούκι, από τα σκληρά ελάσματα μιας λατέρνας, από την αναπνοή ενός πλανόδιου οργανοπαίκτη πάνω στην στομίδα του πνευστού και από το δέρμα ενός νταουλιού που κατορθώνει με τούτο να μετουσιώσει ο βακχευτής την βία σε χορό. 
Ο Διόνυσος είναι πιο κοντά στα πάθη και τις επιθυμίες εκείνης της εποχής, που δεν διαφέρει καθόλου από την δική μας σήμερα. 
Η μεταπολεμική αβεβαιότητα για την επιβίωση των ανθρώπων εκείνης της εποχής, τους ήθελε εξαθλιωμένους να γίνονται έρμαια εκμετάλλευσης, ψάχνοντας λίγη αξιοπρέπεια στην μετανάστευση, απέναντι στην πείνα. 
Σήμερα οι άνθρωποι στις ίδιες γειτονιές της Αθήνας, αν και κρατούν στα χέρια τους εξελιγμένα κινητά τηλέφωνα, νιώθουν εξίσου αβέβαιο το μέλλον τους.
Πάλι ξενιτεύονται για να αποφύγουν την οικονομική και ηθική τους εξαθλίωση από πολιτικές που υπαγορεύονται στις εκ περιτροπής δημιουργούμενες κυβερνήσεις κατά το συμφέρον αυτών που θέλουν να είναι οικονομικοί επικυρίαρχοι. 
Ο θάνατος και ο έρωτας, όταν τα πράγματα γίνονται απειλητικά για την ίδια την ζωή των ανθρώπων, θεριεύουν μέσα τους. Όσο ποθούν την ζωή τόσο επιλέγουν θυμικά το ξόδεμά της. Όσο χάνουν τις μάχες τόσο κερδίζει χώρο η ελπίδα μέσα από τα σπέρματα της γενιάς τους. Μια αέναη πάλη. Αυτές οι δυο αντίθετες δυνάμεις στην ζυγαριά της Θεόδοτης φύσης, ο έρωτας και ο θάνατος, παλεύουν ξέροντας εξ αρχής πως ο αγώνας τους πάντα θα έχει ισορροπία. 
Ποτέ δεν θα κερδίσει η ζωή τον θάνατο μα ούτε και το αντίθετο πρόκειται να συμβεί. Αυτή άλλωστε είναι και η τραγικότητα της ύπαρξής μας. 
Το έργο του Γιώργου Σεβαστίκογλου τελειώνει με μία εξαιρετική μετουσίωση του ερωτήματος της ερωτευμένης Αγγέλας καθώς βλέπει νεκρό τον Λάμπρο της.

Κοιτά απεγνωσμένα γύρω της ρωτώντας αν ο αγαπημένος της θα ζήσει, για να καταλήξει μόνη πλέον στο συμπέρασμα της θετικής εκδοχής με ό,τι μπορεί να κρύβει μέσα της αυτή η κατάφαση. 
Τα όριά μας και η τρέλα έχουν κοινή στέγαση. 
Για όσους μπόρεσαν και «οίδαν»… ζωή και τρέλα παίρνουν ίδιο πρόσημο. 
Στον κάθε άνθρωπο εναπόκειται να αποφασίσει αν θα είναι αυτό το πρόσημο θετικό ή αρνητικό… 

Ερωτά λοιπόν η ηρωίδα που φέρει την καθαρότητα των προθέσεων της Αντιγόνης. 
 - Θα ζήσει; Θα ζήσει; 
 ( για να επιλέξει κορυφώνοντας την εκδοχή στην θέση της) 
- Θα ζήσει! Θα ζήσει! Θα ζήσει!
Κ.Ζ


Υ.Γ

Την φωτογραφία την δανείστηκα από αυτόν τον ιστοχώρο.








Περί Σποϊλερ, κατανάλωσης και ψυχαγωγίας



Άρθρο από το blog 
                           





Συχνά πυκνά τελευταία, ακούω για την αγένεια κάποιων που θέλουν να επιδείξουν την φιλαναγνωσία τους. Αποκαλύπτουν λοιπόν την πλοκή βιβλίων με μυθιστορηματική δομή στους συνομιλητές τους, απογοητεύοντάς τους από το να ανακαλύψουν μόνοι την δράση και την ζωή των ηρώων. 
Χωρίς να έχω τηλεόραση, ή να συναναστρέφομαι ανθρώπους που ζουν μέσα από αυτήν και αφηγούνται τις σειρές που παρακολουθούν στις συνευρέσεις με ομοίους τους, νομίζω πως γίνεται ακριβώς η ίδια επίδειξη για πληρότητα ενημέρωσής τους, σχετικά με την εξέλιξη των ιστοριών από το υπνολάγνο κουτί της ΤV. 
Αυτή η αποκάλυψη των ιστοριών, που αποδομεί το ενδιαφέρον του αναγνώστη ή του θεατή, στην σύγχρονη σύμμεικτη γλώσσα της πατρίδας μας λέγεται "σπόϊλερ". 
Καθώς σκεπτόμουν την ουσία του "σπόϊλερ", μου ήρθε στο νου το ερώτημα: 
-Γιατί κάποια βιβλία στην ζωή μας ή αντίστοιχα κάποιες κινηματογραφικές ταινίες που παίζει η τηλεόραση, οι άνθρωποι δεν δυσανασχετούν σαν τα διαβάσουν ή τις δουν για περισσότερες από μία φορές;
Ειδικά σε σπουδαία κείμενα η ανάγνωση ή σε αγαπημένες ταινίες η παρακολούθηση μπορεί να φτάσουν οι επαναλήψεις σε σκανδαλώδεις αριθμούς καταργώντας την έννοια "σπόϊλερ".

Πιο συγκεκριμένα, πηγαίνοντας σε ένα θέατρο ή σηκώνοντας το βιβλίο στο ύψος των ματιών μας καθώς διαβάζουμε την Φόνισσα του Παπαδιαμάντη, όλοι ξέρουμε τι γίνεται στο τέλος. Ακόμη όταν παρακολουθούμε τον αξέχαστο Βασίλη Λογοθετίδη στο έργο «Ένας ήρως με παντούφλες», λίγο πολύ γνωρίζουμε αρκετές ατάκες του έργου, όμως με παιδική διάθεση μας απορροφά η ιστορία και χαιρόμαστε την διαδρομή των σκηνών καθώς μας ταξιδεύουν. 
Τι γίνεται εδώ; 
Οι ίδιοι άνθρωποι που αντιδρούν στην λογική του "σπόϊλερ" το ξεχνούν; 
Η απάντηση που έδωσα, χωρίς να διεκδικώ το βραβείο Νομπέλ, είναι πως κάπου μέσα στο μυαλό μας κρύβεται μια διαμάχη ανάμεσα στην κατανάλωση μέσα από την ηδονή της εντύπωσης και στην ψυχαγωγία που δεν στέκεται στο επιφανειακό, αλλά κατανοεί κάθε φορά σε διαφορετικό βάθος το ίδιο ερέθισμα. 
Θέλω να πιστεύω πως ο κάθε ένας από εμάς, δικαιούται να είναι κάποιες φορές καταναλωτής και άλλοτε να άγει την ψυχή του μέσα από αυτά που επιλέγει να τον ευχαριστήσουν. 
Ίσως ορισμένα πονήματα της Τέχνης, να μπορούν να εξυπηρετήσουν τόσο την περιέργεια της ιστορίας που φέρουν μέσα τους, όσο και την εμβάθυνση μέσα από πολλαπλές αναγνώσεις των μη προφανών, που τα φέρουν για τους υποψιασμένους.

Ο "υποψιασμένος" κατά την δική μου νοηματοδότηση στον παρόντα συλλογισμό, δεν είναι ο εκπαιδευτικά μορφωμένος, αλλά ο συναισθηματικά και λογικά διατιθέμενος να ταξιδέψει σε μια εμπειρία.
Νιώθω πως ο πτωτικός δείκτης του πολιτισμού μας, να τείνει να υψωθεί από τα μη προφανή της Τέχνης… που δεν τα κατακτάς πάντα με πτυχία.
Βέβαια οι μάστορες Δημιουργοί, οφείλουν να μη ξεχνούν και αυτούς που πλησιάζουν την Τέχνη με την περιέργεια που τους προσφέρει η καταναλωτική τους φύση...

Όλοι έχουμε δικαίωμα στην αδυναμία της εξελικτικής μας πορείας και είμαστε εξίσου υπέροχοι ως εν δυνάμει εξελικτέοι!


Κ.Ζ


Υ.Γ

Την εικόνα την δανείστηκα από αυτήν την σελίδα







Αθιβολή - Ιστορικό μυθιστόρημα


Το παρόν κείμενο έχει αντιγραφεί από τον ιστοχώρο



Το ταξίδι της συγγραφής έφτασε στο τέλος του 
και η Αθιβολή φεύγει από εμένα 
ώστε να έρθει σε εσάς.
Τώρα, εμπιστεύομαι τον δικό της δρόμο 
μέσα από την αξία των αναγνωστών, 
ευελπιστώντας να σας χαρίσει όμορφες στιγμές 
και ενδιαφέροντα ερωτήματα. 
Μπορείτε να στέλνετε τις ερωτήσεις
τις σκέψεις σας και ό,τι άλλο κοινό 
μπορούμε να μοιραστούμε
 μέσω της φόρμας επικοινωνίας του παρόντος ιστολογίου.
Ακόμη, μπορείτε
να γίνετε μέλος στην σελίδα στο Facebook

Το βιβλίο διατίθεται ταχυδρομικά.
Για πληροφορίες καλέστε στο 6977 66 3230
ή στείλτε μήνυμα στον προσωπικό λογαριασμό 

Kostas Zografopoulos στο Facebook.


Μετά την περίληψη του οπισθόφυλλου,  
ακολουθούν δύο μικρά αποσπάσματα από 
το πρώτο και δεύτερο κεφάλαιο της Αθιβολής.
 
 

 


Μία είναι η κοινή μοίρα που ενώνει τους τόπους,
εκείνη των ανθρώπων που ζουν και δημιουργούν σε αυτούς.
Κι ένα είναι το κοινό σημείο που ενώνει τις ζωές όλων των ανθρώπων. 
Ο θάνατος που γεννά την ζωή.
Τόποι και άνθρωποι δεμένοι με δεσμά άσπαστα.


1828, Σφακιά Κρήτης.

Λίγο πριν την θρυλική μάχη στο Φραγκοκάστελλο, 
ο Νικήτας και η Αρχοντία σηκώνουν το βάρος του χρέους 
για την απελευθέρωση της ζωής τους.


1887, Δελβινάκι Ηπείρου.

Ο Νικόλας, ο αδερφός του Νικήτα, 
παραμένει με ασίγαστη πίστη 
ο μοναδικός θεματοφύλακας αυτού του χρέους.


2016, Φραγκοκάστελλο Κρήτης.

Ο Ηλίας, κουβαλώντας μέσα του την Ήπειρο και την Κρήτη, 
αναλαμβάνει να ζωντανέψει τις ιστορίες των προγόνων του, 
πολεμώντας σαν αγρίμι ενάντια 
στην προσωπική τραγωδία που λεηλάτησε την ψυχή του. 
Μέσα από την Αθιβολή του Νικόλα, 
το παλιό τετράδιο που ανακαλύπτει 
στο πατρικό σπίτι του στο Δελβινάκι, 
ξεδιπλώνεται ένα παρελθόν το οποίο 
αν και εύκολα η σκέψη το νομίζει πεθαμένο, 
ο ίδιος το μεταμορφώνει σε γόνιμη γη και δροσερό νερό, 
αλλάζοντας ολοκληρωτικά το τοπίο της ζωής του.
Αθιβολή. Αναπόληση συμβάντων παλαιών,
ίσως όμως όχι και τόσο παλαιών.
 
 
 
 
Κεφάλαιο Πρώτο



ΤΟ ΦΕΓΓΑΡΙ ΕΙΧΕ ΚΡΥΦΤΕΙ ΑΠΟ ΤΟΝ ορίζοντα λίγο πριν τα μεσάνυχτα, σαν να μην ήθελε να αγναντεύει το Φραγκοκάστελλο το ξημέρωμα της 18ης ημέρας του Μάη, μιας άφευκτης αυγής της ιστορίας των Κρητών.
Στο βάθος κατά το πέλαγο, ο αιμόχρωμος πλάνητας Άρης κρατούσε ακόμα την περιέργειά του στον ουράνιο θόλο για να γευθεί τα κορμιά της αντρειοσύνης, όπως κάνει αιώνες τώρα στην ιστορία αυτής της γης. 
Στο κάστρο, οι σιωπηλές μας φιγούρες έστεκαν καρτερικά περιμένοντας το σύνθημα για να ανοίξει η πύλη και να ξεχυθούμε ίσια κατά πάνω στο στρατό του Ναηλή Πασά.
Από τον δυτικό ψηλότερο πύργο, ο Πώλος, ο μικροκαμωμένος ξερακιανός Κυδωνιάτης, μετέφερε στους άλλους την εξέλιξη της επίθεσης των Τούρκων στον προμαχώνα του Αργυροκαστρίτη. Στο πλάτωμα της κεντρικής πύλης, ο Γιαμπούλης με το σπινθηροβόλο βλέμμα και το χαμόγελο του τρελού οραματιστή, έσφιγγε το λερωμένο κοντάρι με το μαραζωμένο φλάμπουρο στην κορφή. Ήξερε πως, από στιγμή σε στιγμή, η φωνή του θα ’ταν η αιτία που τα σπαθιά μας θα κατέβαιναν αποφασιστικά στους ώμους των εχθρών.
Αν και αγράμματος ένιωθε ότι κουβαλούσε τον Έρωτα για ζωή, μαζί με τον καταστροφικό αδερφό του τον Αντέρω.
Όλα ξεκίνησαν από τις τρεις κανονιές που έριξε ο πασάς αναγγέλλοντας την μάχη. Ακολούθησε η μακρινή βοή από τους αλαλαγμούς της επίθεσης των Τούρκων στο ταμπούρωμα του Αργυροκαστρίτη με τους εκατόν είκοσι τρεις άντρες, πέρα από το κάστρο, κατά την πλευρά που δύει ο ήλιος. Τα κοκόρια από τα όπλα του Αργυροκαστρίτη άστραφταν, σπέρνοντας μέσα από το σύννεφο της μπαρούτης φως θανάτου στα σώματα των Τούρκων που ’τρεχαν κατά πάνω τους να πάρουν το οχυρό. Λίγο το λίγο, τα μιλιούνια των επιτιθέμενων πλησίαζαν και τελικά το αντάμωμα του θανάτου άρχισε να γίνεται με σπάθες που ξέσκιζαν βίαια τη ζωή των ανθρώπων. Οι πληροφορίες στο εσωτερικό του κάστρου έφταναν από τον Κυδωνιάτη με μια ψύχραιμη δωρικότητα, για το πώς εξελίσσονταν η επίθεση των Τούρκων, ξεστομίζοντας μονολεκτικές φράσεις κουνώντας τα χέρια του ταυτόχρονα με αυτές.
Εγώ, στοιχημένος με το άλογό μου δίπλα στην πόρτα με τους άλλους, κοίταγα δυο θέσεις πιο πέρα τον μεγαλύτερο αδελφό μου.
Καβαλάρης κι αυτός, κρατούσε στα χέρια του ένα κεντητό λερωμένο μαντήλι, που όλο το ’φερνε στα χείλη και την μύτη του για να το αγγίξει και να το μυρίσει. Ήταν κάτι σαν υπόσχεση για τον Νικήτα αυτές οι αισθήσεις απ’ το μαντήλι, στην καρδιά, στα μπράτσα και τα πόδια του, για να αντέξουν και να χτυπήσουν με την μεγαλύτερη δύναμη ό,τι ήταν εχθρικό απέναντί τους. Ήταν μια υπόσχεση απέναντι στο άρωμα που ηδόνιζε την επιθυμία του για άξια νίκη ή για άξιο θάνατο.
Ο Κωνσταντίνος Παλάσκας είχε δεξιά του τον Χατζημιχάλη και πιο πίσω ο Αυγέρης κοιτούσε μια τον καπετάνιο και μια τον Νικήτα. Ο Αυγέρης πλησίασε αργά με το άλογο τον Νικήτα, το βλέμμα του οποίου είχε ήδη μπει στον αχό της μάχης. Τον ακούμπησε στον ώμο με την παλάμη του σφίγγοντάς τον φιλικά, έμπιστα, περνώντας του τη σκέψη ‘είμαι μαζί σου’. Η απάντηση του Νικήτα σ’ αυτή την αντρίκεια χειρονομία ήταν ένα αποφασιστικό νεύμα. Στη συνέχεια, κάρφωσε το βλέμμα του πάνω στην πύλη σκεφτόμενος την μάχη που σε λίγο θα τον δεχόταν μέσα της.
Ο Γιαμπούλης, ξεπεζεμένος από το μελανόστικτο άτι  του, είχε τα μάτια στραμμένα στον έφιππο Νταλιάνη και το συγκεντρωμένο γύρω του τσούρμο των υπασπιστών.
Ο Νταλιάνης τράβηξε τα χαλινάρια του αλόγου του και εκείνο έκανε λίγο πίσω, για να το οδηγήσει στη συνέχεια εμπρός παίρνοντας θέση δίπλα στον Νικήτα, κίνηση τιμής στον συναγωνιστή του.
Αλληλοκοιτάχτηκαν. Η καρδιά του Νικήτα ήταν έτοιμη να κλάψει, μα απ’ την άλλη, ο φόβος μέσα της είχε γίνει ατσάλινη αντρειά και κοφτερό χαροδρέπανο έτοιμο να θερίσει.
Ο Νταλιάνης είδε στο βλέμμα του να λάμπει η αποδοχή και με το ίδιο κοίταγμα τού ανταπέδωσε την αδελφοποιητή εμπιστοσύνη. Τα άλογα φρούμαζαν κάνοντας μικρές νευρικές κινήσεις λες και ήξεραν πως κάθε δευτερόλεπτο ήταν σημαντικό σε αυτή την έξοδο, γιατί θα καθυστερούσε την ανασύνταξη του Αλβανού Μουσταφά Πασά Ναηλή και θα έσωζαν τον Αργυροκαστρίτη με τα παλικάρια του από την πρώτη δύσκολη επίθεση των εχθρών. Οι καβαλάρηδες ήθελαν να λιανίσουν το ηθικό των Τούρκων, αφού αριθμητικά δεν είχαν τη δύναμη μαζί τους. Δεν ήταν πρώτη φορά που η ψυχή θα νικούσε το φοβισμένο βλέμμα των αντιπάλων.
Ο φόβος κάνει τον άνθρωπο πολεμιστή, αλλά βαθιά μέσα στην καρδιά του κάθε άνθρωπος θέλει αντί γι’ Αυτόν, την γιορτή και το ραχάτι. Έτσι και οι πολεμιστάδες του Ναηλή, πίσω από τη σιγουριά της εξουσίας του Πασά, φλέρταραν με την ιδέα να ζήσουν για να απολαύσουν τα καλά που έρχονται. Σαν όμως θα αντίκριζαν το αλλόκοτο βλέμμα των πολεμιστών του κάστρου, μαζί με αυτό των παλικαριών του Αργυροκαστρίτη που ήδη πολεμούσαν, θα έφταναν στα όρια του τρόμου αφού το πλησίασμα του τέλους της ζωής φοβίζει κάθε άνθρωπο.
Από την άλλη, αν ο φόβος κάνει τον άνθρωπο πολεμιστή για να κερδίσει την ζωή, η αίσθηση του δίκιου τον κάνει θεριό ανήμερο κι όσο μικρό μπόι και να χει, ξεσκίζει με το βλέμμα του τον αντίπαλο. Αυτό το βλέμμα είχαμε όλοι μας μέσα στο κάστρο κι ας μοιάζαμε ασάλευτοι, περιμένοντας το σύνθημα μέσα στη δροσιά της άγουρης αυγής, ακίνητοι πίσω από την αμπαρωμένη πύλη.
 
 
 Κεφάλαιο Δεύτερο
 
31 Μαΐου 2016  Φραγκοκάστελλο
ΠΑΝΩ ΣΤΟ ΗΡΕΜΟ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΠΝΟΙΑ Σφακιανό πέλαγο, καθώς λιγόστευε το απογευματινό φως του ήλιου, ανακατεύονταν οι μυρωδιές της Λιβύης με αυτές των Μαδάρων, φτιάχνοντας ένα υγρό άρωμα για το οποίο δεν βρέθηκε κι ούτε θα βρεθεί ποτέ όνομα ταιριαστό στον κόσμο.
Ως εδώ, τον είχε οδηγήσει μια επιθυμία που του υπαγόρευε να βρεθεί ακριβώς αυτήν την ημέρα, σε αυτήν ακριβώς εδώ την παραλία και να αφήσει ανοιχτή την καρδιά του να γευτεί ξανά μια ιστορία που μπορεί να μην του ανήκε, ήταν όμως ολότελα δική του.
Άφησε να κυλήσει ήρεμα το τζιπ στο πλάτωμα μπροστά από το κάστρο στο σμίξιμο των τριών δρόμων που κατέληγαν σ’ αυτό. Βάλθηκε να κοιτά τις χρυσοκόκκινες πέτρινες πλευρές του, καμαρωτές καθώς έστεκαν μπροστά στο λιόγερμα του πελάγου.
Είχε ξεκινήσει απ’ τα Χανιά το πρωί. Κατά την περιδιάβασή του με το αμάξι έκανε συχνές στάσεις παρατηρώντας όλες τις πλαγιές και τις κορφές που συναντούσε στο δρόμο. Σταματούσε και κατέβαινε από το αυτοκίνητο για να μυρίσει και να αφουγκραστεί τον τόπο. Δεν είχε τελειωμό αυτό το ταξίδι, λες και ήθελε να ιχνηλατήσει κάθε σημείο των τοπίων πεζός, πέρα από την άσφαλτο του δρόμου. Έψαχνε τρόπους για να νιώσουν οι αισθήσεις του μιαν άλλη εποχή έξω από την δική του. Ζητούσε να αισθανθεί αργά τη ζωή δίπλα του, επιλέγοντας μια συνειδητή πορεία προς το γνώριμο σε αυτόν Φραγκοκάστελλο του παρελθόντος.
Προχωρημένο απόγευμα πλέον, έκανε την τελευταία του στάση περνώντας από το χωριό Καψοδάσος. Τέντωνε το λαιμό του καθώς οδηγούσε αργά, προσπαθώντας να αγναντέψει στο βάθος του τοπίου το κάστρο.
Βρήκε ένα πλάτωμα του δρόμου μπροστά σε μια ταβέρνα κι αφού σταμάτησε πρόχειρα το αυτοκίνητο, κοίταξε απέναντι από τον δρόμο την ασβεστωμένη μάντρα ενός ξωκλησιού. Εντύπωση του έκανε ο κορμός του δέντρου που πρόβαλε με πείσμα από την ξερολιθιά της απόκρημνης μάντρας. Από το μυαλό του πέρασε η σκέψη πως όλα τα αρχιτεκτονήματα του πολιτισμού μας είναι εφήμερα και υποτελή μπροστά στη φύση.
Ο πραγματικός όμως λόγος που σταμάτησε σε αυτό το σημείο ήταν ο ίδιος του ο εαυτός, που τον έκανε να θέλει να νιώσει με τις αισθήσεις του κάθε σημείο της διαδρομής σε αυτό το ταξίδι.
Ο Ηλίας γνώριζε ότι τέτοια ξωκλήσια έχουν παλαιότητα και παρατηρώντας με το έμπειρο επαγγελματικό του βλέμμα την μάντρα, διαπίστωσε την στρωματογραφία της κατασκευής της, από τον βράχο μέχρι τους τελευταίους πρόχειρους τσιμεντόλιθους που ήταν τοποθετημένοι από τους σύγχρονους κατοίκους της περιοχής.
Με γρήγορες δρασκελιές, πέρασε το δρόμο και ανέβηκε το μικρό δρομάκι μέχρι την ρίζα του κατάλευκου εκκλησιαστικού περιτοιχίσματος. Στηρίχθηκε στη βάση του βράχου και σκαρφαλώνοντας όσο μπορούσε, ψηλάφισε τον τοίχο.
Βάλθηκε να κοιτά στο βάθος, ψάχνοντας προς τον ορίζοντα της θάλασσας το κάστρο. Ήθελε να δει και να ακουμπήσει ό,τι φανταζόταν πως ανήκε στις εμπειρίες του Νικόλα, με τον οποίο είχαν γνωριστεί με έναν αρκετά περίεργο τρόπο. Ο Νικόλας είχε ζήσει πολλά χρόνια πριν σ’ ετούτα τα μέρη και ο Ηλίας, έχοντας μάθει τη ζωή του λεπτομερώς τον τελευταίο καιρό, γνώριζε πως άλλη επιλογή δεν είχε, από το να έρθει εδώ και να αισθανθεί τα μέρη που γεννήθηκε ο πρόγονός του.
Μύρισε τις καλοκαιρινές ανάσες των φυτών γύρω του αφήνοντας το βλέμμα του να περιδιαβεί το τοπίο. Η καλοσυνάτη ματιά του ηλικιωμένου περαστικού τριάντα μέτρα πιο πέρα στην κατηφοριά συναντήθηκε με την δική του.
«Ίντα ψάχνεις κουμπάρε;» του απευθύνθηκε με ευγένεια ο άγνωστος.
Ο Ηλίας που καμάρωνε σαν έλεγε πως κατάγεται από την Ήπειρο, διέθετε την ίδια ρίζα αρχοντιάς με τον γέροντα. Κουβαλούσαν και οι δύο τον Ξένιο Δία μέσα τους, γιατί είχαν πιει νερό από τις βουνοκορφές που εκείνος περπάτησε. Όλες οι κορφές, δεμένες από κορμιά προγόνων σαν αλυσίδα. Από την Πίνδο, τον Ταΰγετο, την Όχη και το Σάως, έως και τις Μαδάρες που έστεκαν πίσω του, οι χαλκάδες ήσαν γερά δεμένοι με την ιστορία.
 «Το Φραγκοκάστελλο ψάχνω, ίσα εδώ κάτω είναι;»
Ακολούθησαν σύντομες κουβέντες μεταξύ τους, δυναμώνοντας την ικανοποίηση του γέροντα σαν πρόσφερε στον ξένο τη γνώση του. Αλλά και ο Ηλίας χάρηκε, γιατί μέσα από την ντοπιολαλιά που άκουγε, ένιωθε πως ερχόταν πιο κοντά στον Νικόλα.
Τα επόμενα χιλιόμετρα τον οδήγησαν στον κάμπο της περιοχής. Κυλούσαν αργά οι ρόδες του αυτοκινήτου, σε μια πεδιάδα καμωμένη από την αιώνια φθορά του σώματος των πανύψηλων Λευκών Ορέων της Κρήτης. Γη από χούμο αιώνων έφτιαχνε τον γόνιμο κάμπο που απλώνονταν από την ρίζα των Μαδάρων ίσαμε την αρχέγονη θάλασσα. Μια θάλασσα που γέννησε και ανάθρεψε το βλέμμα και τη λαλιά των πανάρχαιων κατοίκων του τοπίου.
Στο τέλος της διαδρομής, εκατό μέτρα πριν το κάστρο, πέρασε από ένα εξοχικό εστιατόριο της περιοχής και πλησίασε το χώρο παρκαρίσματος έξω από αυτό. Προτίμησε όμως να συνεχίσει ανατολικά την οδήγηση, προσπερνώντας το, αποφεύγοντας να σταθμεύσει στον τουριστικό χώρο. Σε αυτό το ταξίδι του ο Ηλίας ήθελε να ακουμπήσει τα πόδια του σε γη πλασμένη απ’ το χρόνο, να περπατήσει σε πέτρες που δεν εξευγενίστηκαν από εργολαβικές εργασίες.
Λίγα μέτρα πιο πέρα είδε τους τραχείς άγριους βράχους να μπλέκονται με την άμμο και να κρύβονται όλοι τους σαν πέτρινη γλώσσα μέσα στη ρηχή θάλασσα. Ήταν ένα τοπίο που κρατούσε στην εικόνα του την απαλότητα μαζί με την αγριάδα. Έβλεπε την ιστορία της αιώνιας πέτρας να απλώνεται μπροστά του, φθαρμένη από την αντίσταση στο αιώνιο πάλεμα με τα κύματα.
Ακινητοποίησε το αυτοκίνητο και κοίταξε τον τόπο.
 
 
Copyright © 2016 για την Ελλάδα και για όλο τον κόσμο: Κώστας Ζωγραφόπουλος
ISBN: 978-960-93-8761-3 
 
 
 

Ηθικές αξίες, κοινωνία και επιστημονική έρευνα



Το κείμενο που ακολουθεί εγράφη από τον Φωκίωνα Σωτ Γλυκοφρύδη, στις 11/11/2016 στο Εδιμβούργο για να δημοσιευτεί σε σχετικό συνέδριο αφιερωμένο στον Αριστοτέλη.
Δύσκολη γραφή για εύπεπτες σκέψεις, αλλά με τηλεσκοπική διερεύνηση ζητημάτων που θα χαράξουν την επιβίωση ή τον αφανισμό του ανθρώπινου είδους.
Το όνομα του νέου αυτού που το συνέταξε καλό είναι να το κρατήσουμε, γιατί στο μέλλον, πρώτα ο Θεός, θα καμαρώνουμε οι ομόγλωσσοί του.









Ηθική, κοινωνία, έργο. Ποιά είναι η σειρά; Ποιό έρχεται πρώτο, πώς ακολουθούν τα επόμενα, και γιατί αυτό έχει κάποια σημασία; Θα απαντήσω αντιφατικά: δεν ξέρω. Δύναμαι όμως να υποθέσω. Και για να υποθέσω αρκούν μονάχα μερικά δεδομένα τα οποία ο άνθρωπος διαρκώς βρίσκει λόγω της άγνοιάς του εφόσον διαχωρίσει την προσωπική του πραγματικότητα από την απόλυτη αλήθεια, καθώς και η λογική συνεπαγωγική σκέψη. Μπορώ να υποθέσω όντας ικανοποιητικά σίγουρος πως διαθέτω τουλάχιστον το πρώτο.

Περί ανθρώπινης ηθικής
Η πρωταρχική ιδέα περί απόκτησης γνώσης ηθικών και κοινωνικών αξιών από το υπόλοιπο, μη-ανθρώπινο ζωικό βασίλειο υπονοεί την παράφυση της ανθρώπινης ύπαρξης. Μολονότι ζωντανές οντότητες, είτε αυτές είναι μονά κύτταρα ή πολυκύτταροι οργανισμοί, οργανώνονται σε πολυμερείς ομάδες (αγέλες, σμήνη, ιστούς, αποικίες, βιοφίλμ κ.τ.λ.), καμία αίσθηση ηθικής (μια ανθρώπινη ιδέα/θεώρηση) δεν υφίσταται ως κινητήριος δύναμη στην αύξηση της πολυπλοκότητας. Εξελικτικά, κάθε αλλαγή εξαπλώνεται και σταθεροποιείται, κατά το δοκούν, κατά το αναγκαίο, η πιο συγκεκριμένα, κατά το ευνοούμενο. Και σαφέστατα, το ευνοούμενο για κάθε οργανισμό, μονοκύτταρο ή μη, είναι η ζωική επιτυχία η οποία επιτυγχάνεται σε πρώτο στάδιο μέσω της επιβίωσης μέχρι την αναπαραγωγική ηλικία, και σε δεύτερο στάδιο μέσω της διαιώνισης της γενετικής του σύστασης δια της αναπαραγωγής. Η ανάμειξη και η ποικιλομορφία, πραγματοποιείται επίσης κατά το συμφέρον, μονάχα όταν ένα σκληροτράχηλα δυναμικό περιβάλλον απαιτεί ταχύτατη προσαρμογή, ή σπανιότερα κατά τύχη, όταν η συνάθροιση τυχαίων αλλαγών δημιουργούν μια αναπάντεχη, συμφέρουσα καινοτομία. Ωστόσο πουθενά δεν τίθεται η αίσθηση της κοινωνικής ηθικής.
Ένα απλό παράδειγμα μπορεί να αντληθεί από έναν πληθυσμό βακτηρίων, ο οποίος αποτελείται από δυο σχεδόν πανομοιότυπα βακτηριακά γένη: ένα γένος Α, με γενετικό υλικό ποσότητας α, και ένα γένος Β, με γενετικό υλικό ποσότητας α + β, όπου β , και αποτελεί ένα γονίδιο αντοχής έναντι της τετρακυκλίνης (αντιβιοτικό βακτηριακής προέλευσης). Ας υποθέσουμε την ισόλογη ανάμειξή τους σε μια υγρή, στείρα καλλιέργεια θρεπτικών συστατικών, δηλαδή ένα ουδέτερο περιβάλλον. Λόγω μικρότερης ποσότητας γενετικού υλικού, το γένος Α θα πολλαπλασιαστεί ταχύτερα από ότι το γένος Β μέχρι η καλλιέργεια να εξαντληθεί. Αν πάρουμε ένα δείγμα της πρώτης καλλιέργειας και την χρησιμοποιήσουμε για να εμβολιάσουμε μια δεύτερη στείρα καλλιέργεια (ώς απομίμηση μιας τυχαίας φυσικής καταστροφής), βασιζόμενοι σε νόμους πιθανοτήτων πιθανοτήτων, ο εμβολιασμός θα περιέχει ένα μεγαλύτερο ποσοστό βακτηρίων γένους Α παρά Β. Η διαιώνιση αυτής της διαδικασίας θα οδηγήσει στην κυριαρχία του γένους Α, το οποίο υπό (λανθάνουσας) ανθρωποκεντρικής σκοπιάς φαντάζει σαν να «βιάζεται να φάει και να καλύψει τις θέσεις», πράγμα εγωιστικό. Ουδέποτε τίθεται κάποια «ηθική υποχρέωση» ενός τύπου οργανισμού να βοηθήσει έναν δεύτερο, όταν ο δεύτερος αποτελεί ανταγωνισμό.
Αν ωστόσο η ζωή περιοριζόταν σε τέτοια βαθμού απλότητα, το σχόλιο δεν θα υπήρχε ή και θα γινόταν αντιληπτό. Η ζωή βασίζεται στον ανταγωνισμό: πόλεμος πάντων μεν πατήρ εστί. Κανένας οργανισμός δεν προάγει την ύπαρξή του μέσω της επιβίωσης ενός οργανισμού που τον ανταγωνίζεται. Φαίνεται λογικό πώς το βακτήριο γένους Β, με δεδομένο της επιβίωσής του, θα έπρεπε να αποκτήσει έναν τρόπο για να εξαλείψει το γένος Α. Προηγουμένως, θέσαμε πως το παραπανήσιο γενετικό υλικό β του ομώνυμου βακτηριακού γένους ως ένα γονίδιο αντοχής έναντι ενός αντιβιοτικού. Και γνωρίζουμε περί της ύπαρξης αντιβιοτικών λόγω της ανακάλυψης της πενικιλίνης (Alexander Fleming), μετέπειτα της οποίας έγινε αντιληπτή η σύνθεση αντιβιοτικών από βακτήρια. Αν επαναλάβουμε λοιπόν το πείραμα με τα 2 γένη βακτηρίων και την υγρή καλλιέργεια, με μόνη διαφορά την προσθήκη τετρακυκλίνης, το γένος Β θα υπερισχύσει του γένους Α, καθώς το πρώτο γένος εκφράζει το γονίδιο αντοχής σε αντίθεση με το δεύτερο.
Επομένως μπορούμε να συμπεράνουμε δυο πράγματα. Πρώτον, κάθε οργανισμός πλεονεκτεί από την δική του επιβίωση και εξάπλωση: τα γένη Α και Β ανταγονίζονται, φυσικά, λόγω του φυσικού περιορισμού φυσικών πόρων. Δεύτερον, το ποιό γένος θα υπερισχύσει εξαρτάται από τις συνθήκες: δεν υφίσταται κάποιος απόλυτος νόμος ηθικής που δικαιώνει το ένα είδος έναντι του άλλου, πέρα από την πραγματική επιτυχία. Γίνεται σαφώς αντιληπτό, πως η ζωή βασίζεται στην υπεροχή, η οποία τυγχάνει να συμπίπτει με τις συνθήκες, υπονοώντας πως η τύχη παίζει μεγαλύτερο ρόλο από την ιδέα της ηθικής.
Συμπληρωματικά, και όχι αντιφατικά, προβάλλεται η αύξηση της πολυπλοκότητας μέσω της αύξησης της ποικιλομορφίας. Πολλά γονίδια αντιβιοτικής αντοχής εμπεριέχονται σε πλασμίδια, κυκλικά σώματα γενετικού υλικού, τα οποία μπορεί να πολλαπλασιάζονται και να διανέμονται μέσω των βακτηρίων. Σαφώς αυτό μπορεί από κάποιος να θεωρηθεί ώς μια αλτρουιστική ηθική στάση: το βακτήριο μοιράζεται μια σανίδα σωτηρίας. Δογματικός ωστόσο, θα θεωρήσω πως η υπόθεση πως ένας μονοκύτταρος οργανισμός (βακτήριο) διαθέτει αυτοτελή σκέψη είναι όσο ισότιμη όσο και αυτή που προσάπτει την ίδια ικανότητα στο γενετικό υλικό του (πλασμίδιο). Θα προτείνω στους διαφωνούντες να διαβάσουν «Το Εγωιστικό Γονίδιο» του R. Dawkins.  Εξ΄άλλου, η ανταλλαγή γονιδιακού υλικού ανήκει στην αναπαραγωγή, την οποία ελπίζω κανείς από το κοινό να θεωρεί μια πράξη απαλλαγμένη από εγωισμό.
Κλείνοντας το θέμα περί ηθικής, θα ήθελα να δώσω έμφαση στην θέση μου σε ένα σχετικά απλό σύστημα όπως τα βακτήρια, λόγω της διαύγειας των παρατηρήσεων. Τα ίδια ισχύουν και οξύνονται σε πολυκύτταρους οργανισμούς και στα μετάζωα: το φανταχτερό τρίχωμα ενός παγωνιού, τα σκληρά και σπειρωτά κέρατα του κριαριού, και οι διακεκριμένοι χαυλιόδοντες του θαλάσσιου ελέφαντα έχουν εξελιχθεί λόγω της ατομικής επιτυχίας μέσω της διαιώνισης δια αναπαραγωγής. Όσοι είχαν τα εφόδια για την εποχή, υπερίσχυσαν. Εδώ μπορούμε να δούμε την εξέλιξη ως ένα ουτοπικό φίλτρο προς την βελτιστοποίηση της ζωής. Μα έναντι σε αυτό μπορούμε να κοιτάξουμε τριγύρω μας. Και μπορούμε επίσης να διανοηθούμε πως αν όλοι σε αυτήν την αίθουσα θεωρούμασταν ο αδύναμος κρίκος του ανθρώπινου είδους από την ανθρώπινη πλειοψηφεία, το πόσο εγωιστικά θα το αρνούμασταν προσπαθώντας να φτάσουμε την προσωπική επι/ευτυχία. Επομένως, ευχαριστώντας τους διαφωνούντες για την υποστήριξη του λόγου μου, κλείνω με το πασιφανές: Δεν υπάρχει ηθική. Υπάρχουν τα εφόδια και οι συγκυρίες με τις συνθήκες: ό,τι μας βολέψει, όποτε μας βολέψει.

Περί ανθρώπινης κοινωνίας
Η ανθρώπινη κοινωνία, μου φαντάζει παρόμοια με οποιαδήποτε άλλη. Αφικνούμαστε, επικοινωνούμε, συμβιώνουμε για να ανταγωνιστούμε, αναπαραγόμαστε και φεύγουμε. Ενδεχομένως τα ζώα να ολοκληρώνουν τον κύκλο της ζωής με μεγαλύτερη αξιοπρέπεια. Οι μηχανισμοί είναι, εν τέλει, παράλληλοι.
Η διαφωνία, και η ενόχληση επί της παρουσίας της, φανερώνει διαυγώς την δογματική φύση του ανθρώπου, άρα και την ποικιλομορφία μιας κοινωνίας. Ψάχνουμε τους ομοίους για να συνεργαστούμε, να επιβιώσουμε, να αντλήσουμε δύναμη, ηχώ, εξουσία. Πάντα με πρίσμα την προσωπική μας ανέλιξη, όπως τα οπληφόρα αναπηδούν σε κοπάδια για να σαστίσουν τους θηρευτές ομαδικώς, αλλά πάντα εντονότερα για να παροτρύνουν τον θηρευτή στον πιο αδύναμο του κοπαδιού. Ας μην ξεχνάμε ωστόσο το συμπέρασμα περί σχετικών συγκυριών/καταστάσεων που αντλήσαμε. Διότι παίζει μεγάλο ρόλο στην σεξουαλική αναπαραγωγή.
Η σεξουαλική αναπαραγωγή δεν μπορεί να επιβιώσει μεταξύ ιδίων: η αιμομιξία/ενδογαμία οδηγεί στην μείωση της γονοτυπικής ποικιλότητας, το οποίο οδηγεί στην εξέφραση υπολειπόμενων μεταλλαγμένων/ελαττωματικών γονιδίων (άριστο παράδειγμα αποτελεί η αιμοφιλία σε αριστοκρατικές οικογένειες της Βρετανίας, ή η ανταλλαγή ζώων μεταξύ ζωολογικών κήπων ως προς την ελάττωση της ενδογαμίας). Η ποικιλομορφία είναι, εν μέρη, ζωτικό μας στοιχείο, το οποίο μπορεί να αποφέρει γόνιμους απογόνους. Ωστόσο υπόκειται σε δυναμικές ανάλογα με το περιβάλλον: οργανισμοί οι οποίοι μπορούν να εναλλάσσονται μεταξύ ασεξουαλικής και σεξουαλικής αναπαραγωγής (e.g. κνιδόζωα), προτιμούν το πρώτο υπό σταθερές και σχετικά ήπιες συνθήκες, ενώ το δεύτερο συμβαίνει σε ένα δυναμικά εναλλασσόμενο περιβάλλον. Θαρρώ πως υπό δύσκολες συνθήκες (e.g. πόλεμος, ξενιτιά, ψυχολογική αναταραχή), οι άνθρωποι αναζητούμε το ιδιαιτέρα διαφορετικό, τείνοντας προς στην αύξηση της ποικιλομορφίας και επιτυγχάνοντας την διαιώνιση. Η υπόθεση πως το συναίσθημα αποτελεί κινητήρια δύναμη για την εξασφάλιση και διατήρηση αυτής της πολυπλοκότητας είναι ενδιαφέρουσα, αν και η προστασία συντρόφου/κυοφόρου και το κίνητρο για έργο φαντάζει πιο προσιτό. Αλλά δεν πρέπει να ξεχνάμε, πως η προήγηση της επιβίωσης ενός ανταγωνιστικού οργανισμού είναι μη-βιώσιμη. Και αυτό είναι μια απλή αλήθεια που δεν πρέπει να ξεχνάμε προ κάθε απόφασης.
Επομένως, οι δυναμικές της κοινωνίας διαφαίνονται ως επιπτώσεις της βιολογικής μας φύσης. Συμπερασματικά, και κάπως δηκτικά, ελπίζω να γίνονται κατανοητοί οι λόγοι για τους οποίους τα κοινωνικά συστήματα τα οποία βασίζονται στην ομοιογένεια και μαζικοποίηση, όπως ο κομουνισμός, είναι συστήματα ανάγκης που δεν έχουν βιολογικό μέλλον, καθώς είναι τόσο ωφέλιμα στους ανθρώπους όσο η μονοκαλλιέργεια και η αυτο-αναπαραγωγή.