Αν δεν έχει σιγο-ψιθυρίσει κάποιος που μιλά την Ελληνική γλώσσα
ένα από τα τραγούδια του Μάνου Χατζηδάκη από τον κύκλο παραμύθι χωρίς όνομα, σίγουρα
κάποια μελωδία τους θα έχει αφήσει κρυφά το αποτύπωμα της στην μνήμη του. Να θυμίσω
μερικούς τίτλους τραγουδιών όπως το Ναύτη γέρο ναύτη, στην ποταμιά σωπαίνει το
κανόνι, ο Έκτορας και η Ανδρομάχη ή το ρίχνω την καρδιά μου στο πηγάδι.
Το 1957 γράφει εννιά τραγούδια ο Μάνος για την θεατρική
παράσταση με τον ίδιο τίτλο που χρόνια αργότερα τα ηχογράφησε. Η εν λόγω θεατρική παραγωγή δεν έβγαλε τα
έξοδα της τη χρονιά που ανέβηκε και ο συνθέτης επέλεξε να μη ζητήσει χρήματα
πέρα από την προκαταβολή που είχε πάρει.
Όπως αναφέρει ο τίτλος του έργου ήταν ένα παραμύθι που το
θεατροποίησε κατά παραγγελία ο Ιάκωβος Καμπανέλλης και ήταν βασισμένο στο
ομότιτλο έργο της Πηνελόπης Δέλτα.
Αν σταματούσα εδώ έχοντας την πρόθεση να επισυνάψω στην
ανάρτηση τα βίντεο από το πετυχημένο δεύτερο ανέβασμα της παράστασης από το
Εθνικό θέατρο το 1995, θα μπορούσε να σκεφτεί κάποιος σε σχέση με την
επικαιρότητα και την γενικότερη προβληματική που αναπτύσσεται σε κοινωνικό και παγκόσμια οικονομικό επίπεδο την γνωστή σκωπτική παροιμία για την άκαιρη επιλογή του θέματος που λέει
«εδώ το κόσμος χάνεται και …» (ας παραλείψουμε όμως το δεύτερο στίχο της μια
και λίγο πολύ όλοι τον ξέρουν)
Όμως αν υποστούμε διαβάζοντας την παρακάτω ανάπτυξη των πληροφοριών και των σκέψεων ενδεχομένως μπορεί να μας δώσει μερικά στοιχεία
κρίσης για την ίδια τη ζωή μας και έτσι να γλιτώσει και ο γράφων γενικότερα τον δεύτερο
χαρακτηρισμό που υπαινίσσεται η λαϊκή παροιμία.
Εποχή και πρόσωπα που σχετίζονται με το έργο
Ας ξεκινήσουμε από τα πρόσωπα που έπιασαν την πέννα στο
χέρι τους για να αφήσουν το αποτύπωμα της στα χείλη μας σαν τραγούδια και σε
λιγότερους από εμάς που είχαν την τύχη να παρακολουθήσουν το θεατρικό έργο την ευαίσθητη
πληροφορία της καλής ζωής που ψάχνουμε σε λάθος μέρη.
Θα δώσουμε όμως πρωτύτερα μερικά στοιχεία που καταμαρτυρούν
το αθώο και πονεμένο συνάμα αίσθημα του κόσμου της εποχής του έτους 1957 όπου
ο Καμπανέλλης γράφει το έργο.
Εκείνη τη χρονιά στην Διεθνή έκθεση Θεσσαλονίκης ελλείψει
ζεστού νερού ο υπάλληλος του αντιπροσώπου Δρίτσα της εισαγωγικής εταιρίας Nestle κτυπά με
κρύο νερό τον νες καφέ που ήθελε να πιεί και ανακαλύπτει
τυχαία την Ελληνική πατέντα του Φραπέ που γνωρίζουμε όλοι σήμερα.
Είναι ακόμη η χρονιά που με την συνθήκη της Ρώμης ιδρύεται η
ΕΟΚ που σήμερα την γνωρίζουμε (θα έλεγα καλά) ως Ευρωπαϊκή Ένωση.
Οι μνήμες ήταν νωπές εκείνη την περίοδο από τον την
Γερμανική κατοχή και από την ιστορική συνέχεια του Εθνικού διχασμού κατά
τον εμφύλιο πόλεμο. Σαφώς οι άνθρωποι των αριστερών αντιλήψεων αισθάνονταν την
απειλή των νικητών του εμφυλίου. Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής με την εύνοια του
παλατιού και συγκεκριμένα της Βασίλισσας Φρειδερίκης ήταν ήδη πρωθυπουργός δύο
ετών που έφερε την ταχύτερη ανάπτυξη στην ανοικοδόμηση της Ελλάδας μετά από τον
πόλεμο, ενώ ακόμη λειτουργούσε η εξορία της Μακρονήσου για την απομόνωση και
φυσικά τον σωφρονισμό των κομμουνιστών, τακτική "βελτίωσης φρονημάτων" η οποία τελικά σταμάτησε να υφίσταται την
επόμενη χρονιά.
Μέσα σε αυτή την πολιτική και οικονομική ατμόσφαιρα της
εποχής ο Ιάκωβος Καμπανέλλης είχε ζωντανή στη σκέψη την δίχρονη εμπειρία του
εγκλεισμού του στο θανατερό στρατόπεδο συγκέντρωσης Ματχάουζεν από τους Γερμανούς κατακτητές και η πέννα του έβλεπε προς τιμή του «Φως» αντί
για το φόβο απέναντι στη ζωή που την αφιέρωσε σε όλους μας γράφοντας το θεατρικό παραμύθι.
Η Πηνελόπη Δέλτα πάλι μια όμορφη γυναίκα με μόρφωση και
πολιτικό κριτήριο που μπροστά στην προσωπική της ιστορία ωχριούν σήμερα οι σύγχρονες χειραφετημένες
κυρίες επάνω σε ουσιαστικές ανατροπές στη ζωή τους, είχε αφήσει παρακαταθήκη στην
Τέχνη από το 1925 το έργο της Παραμύθι χωρίς όνομα.
Τελικά δεν μπορεί να παραχθεί ένα έργο στη ζωή μας που να
χαρακτηρίζεται ως σημαντικό αν δεν είναι συμβατό με την σπουδαία συνέπεια των
ατομικών μας επιλογών σαν τρόπος ζωής. Στη σημερινή γλώσσα θα λέγαμε ότι τζάμπα
μάγκας και σπουδαίος δεν γίνεται να ταυτίζονται. Το πολύ να γίνει κάποιος εφήμερα
διάσημος όπως ακριβώς συμβαίνει με το κάθε «Τίποτα» να εμφανίζεται ως αξία για
γρήγορη κατανάλωση.
Το "σπουδαίο" σαν έννοια είναι ο αντίποδας της σκέψης που
περιλαμβάνει την ιδιωτεία.
Λίγα λόγια για το έργο
Σε μια παραμυθένια χώρα ο Βασιλιάς και η οικογένεια του ζουν
τη ράθυμη ζωή τους απομονωμένοι στο παλάτι και αποκομμένοι από το
λαό. Τίποτε δεν πάει καλά στη ζωή των υπηκόων μα ούτε και στην Βασιλική
οικογένεια μια και τα πλούτη εξαντλούνται αρχίζοντας να τους μαστίζει η πείνα ανατρέποντας τις
συνήθειες ευζωίας τους. Ο αντιπρόσωπος που είχε στείλει το παλάτι στον γείτονα Βασιλιά
και θείο αντί για οικονομική βοήθεια που περίμεναν ώστε να συνεχίσουν να κάνουν την ζωή που
ήξεραν τους φέρνει το μαντάτο ότι έρχεται ο θείος να τους καταλάβει με το στρατό του.
Σε μια εσωτερική αμφιθυμία τόσο της Βασιλικής οικογένειας όσο και των κατοίκων
που θέλουν να εγκαταλείψουν τη χώρα τους ή κάποιοι άλλοι να παραδοθούν μια και δεν
έχουν ιδανικά και οράματα, βρίσκεται μια ιδέα που θέλει να τους συσπειρώσει σε
αγώνα ελευθερίας. Τελικά φτιάχνουν μέσα
από δύσκολες καταστάσεις στρατό και προτάσσουν τα στήθη τους στον εχθρό.
Μετά από κωμικό-τραγικές περιπέτειες κατορθώνουν να
ξεπεράσουν την ηττοπάθεια της σκέψης τους αγωνιζόμενοι γενναία και φέρνουν την
νίκη μαζί με την συνειδητοποιημένη πλέον ελευθερία τους.
Από την πλοκή του έργου φυσικά δεν λείπουν οι έρωτες που
στην ουσία δημιουργούν την κρυφή βάση της απόφασης να έχεις γη, συντρόφους και
οράματα για την ίδια τη ζωή.
Οι στίχοι των τραγουδιών που έγραψε ο Ιάκωβος Καμπανέλλης
και τους επέτρεψε να ταξιδεύουν στην διαχρονία των συναισθημάτων μας ο Μάνος
Χατζηδάκης λειτουργούν ως χορός που μέσα από τον λόγο τους συνδέουν έξω από το
μύθο της παράστασης τις ζωές όλων μας με τα παντοτινά διλήμματα της ανθρώπινης πορείας μας.
Η σχέση του έργου στο Σήμερα
Γνωρίζουμε ότι οι
πολίτες των χωρών που πιέζονται από τα διεθνή οικονομικά συμφέροντα έχουν πρόδηλο το αίσθημα της παραίτησης από
τη ζωή. Η άποψη ότι πηγαίνουμε από το κακό στο χειρότερο ομολογείται σε κάθε
λαϊκή αντάμωση των ανθρώπων όπου μοιράζονται τους φόβους τους.
Οι κυβερνήσεις των λαών πέρα από την δική μας γνωστή Εθνική περίπτωση,
αποδεικνύονται κατώτερες των περιστάσεων μη έχοντας οράματα και λειτουργούν
ακριβώς όπως ο Βασιλιάς του έργου που ψάχνει για δανεικά να συνεχίσει την
κατανάλωση της ανίκανης ζωής του.
Οι τεχνίτες του παραμυθένιου βασιλείου έχουν αφήσει τα
εργαλεία τους και δεν παράγουν τίποτε μια και ότι βγάζουν τους τα παίρνει το
παλάτι χωρίς να τους προσφέρει βελτίωση στην εξαθλιωμένη ζωή τους όπως ακριβώς
σήμερα ισχύει στις παραγωγικές τάξεις ειδικά στη χώρα μας που θεωρούνται όλοι
κλέφτες χωρίς να υπολογίζεται ότι αυτός ο χαρακτηρισμός ταιριάζει περισσότερο
στην Εξουσία που σπατάλησε και υφάρπαξε τον δημόσιο πλούτο για τον εαυτό της
και τους ημετέρους που την στηρίζουν.
Κάθε θεωρητική άποψη που σχετίζεται με οικονομικούς
τεχνικούς χειρισμούς εξόδου από την κρίση είναι ένα ακόμη άλλοθι των ανίκανων
να παράγουν πλούτο, οι οποίοι ευελπιστούν να φέρουν αποτελέσματα διαφορετικά
με τις ίδιες σκέψεις που εφάρμοσαν. Έτσι
θα μας διδάξει το έργο ότι από τη δική μας συνειδητοποίηση μπορούμε μέσα από στέρηση να φτιάξουμε
συγκεκριμένα εφόδια που θα ενώνουν τους πολίτες κάτω από ένα όραμα.
Σήμερα τα οράματα των ανίκανων εξουσιών που προσφέρονται σε
επίσης ανίκανους υπηκόους αφορούν προγράμματα υποτιθέμενης ανάπτυξης που ακόμη
και τώρα έρχονται στην Ελλάδα για να
στηρίξουν την οικονομία χωρίς σχεδιασμό και σαφώς δίχως οργανωμένο κράτος να τα
υλοποιήσει.
Η «ένωση» των ανθρώπων μας μαθαίνει το έργο πως βρίσκεται
κάτω από συγκεκριμένες λέξεις και προτάσεις που έχουν καθαρό στόχο κατανοητό
από όλους χωρίς ασάφειες για μια ευμάρεια που υπόσχονται αφερέγγυοι και
πνευματικά ύποπτοι για καθυστέρηση άρχοντες.
Να θυμίσουμε τις στοχεύσεις ανάπτυξης της οικονομίας του
Γκάντι μέσω της παραγωγής ρυζιού, κεχριού, λιναριού κλπ που στόχευε να
αναπτύξει την οικονομία; Ίσως θα ήταν περιττό γιατί η εξουσία σήμερα δεν διαθέτει
ίχνος πολιτικής φιλοσοφίας με ελάχιστες εξαιρέσεις ορισμένων πολιτικών που δεν
κατορθώνουν να επιβιώσουν στο σύστημα
της συνολικής απαξίας.
Η σημερινή ασθένεια της εποχής εντοπίζεται (σε κυβερνώντες και πολίτες) στο γεγονός
πως περιμένουμε την αλλαγή να έρθει από κάποιον άλλο που θα μας βγάλει από την
δύσκολη θέση. Υπάρχει περίπτωση να βάλεις ένα τραπεζίτη να σου κάνει πρόγραμμα εξυγίανσης
της οικονομίας και να μην συμπεριλάβει με αυτήν την εξουσία την ατομική του οικονομική ενίσχυση;
Κάπως έτσι περιμένει ο λαός με την λοβοτομή στην πολιτική
του μνήμη και κρίση να τον βγάλουν από
το αδιέξοδο πολιτικές πρακτικές ατόμων που δεν έχουν ούτε την πρόθεση μα κυρίως
την ικανότητα να σκέφτονται συλλογικά με όραμα.
Στο τέλος του παραμυθιού ο Βασιλιάς περισώζοντας την (ανθρώπινη) ανικανότητα
του να κυβερνήσει παραδίδει την εξουσία στους νικητές και όλοι μαζί βλέπουν όσα
τους ενώνουν σε αντίθεση με όσα τους χώριζαν πιο πριν. Στην δική μας πραγματικότητα
βιώνουμε μια εμμονή κάποιων να βρίσκονται στην εξουσία, ώστε να τελειώσουν τις εντολές
που έχουν για την τελική άλωση των πολιτών τους και κάποιοι άλλοι κάθονται στα
πίσω έδρανα της Βουλής χωρίς να εκστομίσουν έστω ένα αναδρομικό συγνώμη για την αποδεδειγμένα ανίκανη εξουσία τους.
Μάλλον κάτι έχει να μας πει το έργο αν διαθέτουμε στοιχειώδεις ικανότητες λειτουργίας της κρίσης μας.
Το βασικότερο όμως είναι ότι η θεατρική παράσταση διδάσκει
την ομόνοια και την αγάπη που εξυπηρετούν τις οραματικές πορείες των λαών απέναντι
στην διχόνοια και την ιδιωτεία που την έχουμε ζήσει και την αναπαράγουμε με τα
πολιτικά και κοινωνικά μοντέλα του σήμερα της αφιλοσόφητης ζωής μας. Ας θυμηθούμε ότι κύριος παραγωγός της αντίθεσης σε επίπεδο καταναλωτικής σκέψης είναι τα διαπιστευμένα δημοσιογραφικά κέντρα, που αναπαράγουν φραστικές πολώσεις τηλεοπτικού χαρακτήρα μεταξύ πολιτικών και αναλυτών που χαρακτηρίζονται ως μαϊντανοί, ενώ στην συνέχεια τα αντίπαλα θεωρητικώς μέρη του πάνελ βγαίνουν συνήθως για φαγητό χαριεντιζόμενα. Δυστυχώς δεν το ξέρουν αυτό οι δύστυχοι καταναλωτές της πληροφορίας από το μίζερο σπίτι τους.
Ως επίλογος
Στους συνδέσμους που υπάρχουν μπορείτε να παρακολουθήσετε ηλεκτρονικά
την παράσταση με τις υπέροχες ερμηνείες των ηθοποιών όσοι βέβαια αντέξατε να
υπομείνετε το άρθρο.
Κλείνοντας θα ήθελα να γράψω τους στίχους που ενεργοποιούν
την διάθεση μας να ζήσουμε και να πετύχουμε στην μάχη της ζωής μας. Ως μάχη καλό
είναι ορίσουμε την πραγματική της έννοια που αφορά την δική μας αλλαγή της αντίληψης
για όσα νομίζουμε ότι είναι αδιαπραγμάτευτα και φυσικά ο εχθρός βρίσκεται μέσα στις
πεποιθήσεις της πνευματικής μας ομηρίας. Κατά συνέπεια πάντα ως συνέπεια της σκέψης μας θα
βρίσκονται δίκαια στη ζωή μας ανίκανοι ηγέτες, δύσκολες οικονομικές καταστάσεις, άνθρωποι που δεν μας
καταλαβαίνουν και θα νοιώθουμε μοναξιά και τέλος δυστυχώς θα έχουμε μια στερημένη ζωή και δύσκολο –
αδικαίωτο- προσωπικό θάνατο.
Στρατιώτη μου τη μάχη θα κερδίσει
όποιος πολύ το λαχταρά να ζήσει
Όποιος στη μάχη πάει για να πεθάνει
στρατιώτη μου για πόλεμο δεν κάνει
όποιος πολύ το λαχταρά να ζήσει
Όποιος στη μάχη πάει για να πεθάνει
στρατιώτη μου για πόλεμο δεν κάνει
Καλή παράσταση
Α Πράξη
Β Πράξη
