Ο ΩΦΕΛΙΜΙΣΜΟΣ

 .

Ο ΩΦΕΛΙΜΙΣΜΟΣ 


του Κώστα Ζωγραφόπουλου


Μου είπε στο τηλέφωνο μια φίλη μου, πως χρησιμοποιώ έννοιες που δεν είναι αποδελτιωμένες στα άρθρα μου και ο καθείς μπορεί να δώσει την ερμηνεία που ταιριάζει στην αντίληψη του. Με παραίνεσε μάλιστα να ερμηνεύσω αυτή την έννοια που χρησιμοποιώ κατά κόρον τελευταία (τον ωφελιμισμό) και μέσα της στηρίζω ένα ολόκληρο οπτικό πεδίο στις αναλύσεις μου.

Θα έλεγα ότι έχει δίκιο και σπεύδω αμέσως μέσα από την γραφή τούτη να περιγράψω την έννοια τόσο σε ατομικό όσο και σε συλλογικό (άρα πολιτικό) επίπεδο.
Θα ήθελα να σημειώσω ότι κάθε έννοια που ερμηνεύουμε οι άνθρωποι, είναι ένα ατομικό μόρφωμα αντιλήψεων  που το αντλούμε (ως μερικό σύνολο) από την παγκόσμια παρακαταθήκη της γνώσης. Καλό είναι να είμαστε έτοιμοι για τη θανάτωση κάθε απόψεως μας μέσω της πειθούς , αφού παλέψει πρώτα με κριτή την λογική. Αυτός ο θάνατος δεν είναι χάσιμο, αλλά κέρδος μια και μας διευρύνει ως άτομα μέσα από την γονιμοποιό νέα νοηματική προσέγγιση.

Ψιλό- βαριέμαι τις τεκμηριώσεις βάσει λεξικών, αν και τα συμβουλεύομαι (συχνά) αξιοποιώντας ορισμένα σπάνια όπως αυτό του Ζηκίδου, πέρα από αυτό του Μπαμπινιώτη που είναι μοδάτος και κραταιός πολιτικά στο σήμερα. Έτσι δεν θα περάσω σε ανιαρές αντιστοιχήσεις των λέξεων για να φτάσω στον συλλογισμό που θα αναπτύξω.
Το κυριότερο είναι να λέμε με απλά λόγια την άποψη μας και να είμαστε έτοιμοι να ξεπεράσουμε την θέση μας μέσα από την διαλεκτική απόρριψη της κουβέντας. Αυτό είναι κομμάτι σπάνιο άρα και πολύτιμο ως δυσεύρετο.

Από τα πρώτα ερωτήματα που έθεσα στον εαυτό μου ήταν αν ο ωφελιμισμός ως πρακτική ατομικής και συλλογικής σκέψης είναι καλό. Επειδή το ερώτημα διαπίστωσα -σχεδόν αμέσως- ότι είναι ανυπόστατο, λόγω του ότι η φύση δεν έχει καλό ή κακό … είπα να μπούμε με τα «καλά μας ρούχα» σε μια μικρή ανάλυση που σίγουρα έχει κάτι να προσθέσει στην παρατήρηση της σκέψης μας.




ΩΦΕΛΕΙΑ ΚΑΙ ΑΝΑΓΚΗ

Αν θα είχαν λεκτική έκφραση όλα τα θηλαστικά πλάσματα της φύσης κατά την περίοδο της γέννησης τους, θα έλεγαν την φράση «Θέλω γάλα γιατί το έχω ανάγκη και είναι ωφέλιμο για μένα». Αυτό ως αντίληψη ένας μεγαλύτερος θα το ονόμαζε «καλό», αλλά στην ουσία δεν διαβαθμίζεται η ζωή σε ποιοτική σχέση καλού ή κακού. Η φύση σαφώς δεν έχει τέτοια ιδεολογήματα και λειτουργεί βάσει των αρχετύπων που την ορίζουν ασυνείδητα.
Το «θέλω να ζήσω» είναι μια έκφραση που δεν μπορούμε να την ερμηνεύσουμε λογικά όπως και τον ίδιο τον έρωτα που ενυπάρχει σε αυτήν ως γονιμοποιός (συμπαντική) ουσία.
Τι είναι αυτό που καθιστά επίκαιρη στη ζωή μας την λέξη «ανάγκη»;
Η απάντηση θα βρεθεί μέσα στην γνώση, και πιο συγκεκριμένα στην αποδελτίωση του μύθου της Σφίγγας που κλήθηκε να δώσει απάντηση ο Οιδίποδας.
Τι είναι αυτό που το πρωί είναι τετράπουν , το μεσημέρι δίπουν και το βράδυ τρίπουν;
Με ευκολία και αίσθηση συμμετοχής στην γνώση θα λέγαμε όλοι πως είναι ο άνθρωπος, όμως θα μας διέφευγε ο προσδιορισμός της αιτίας που τον κάνει να μετέρχεται όλων τούτων των σταδίων της εξέλιξης του.
Η αιτία είναι η ίδια η μητέρα των Τιτάνων Χθων (Γη)  και σαφώς η βαρύτητα της…
Θα σκεφτεί κάποιος ότι δεν έχει καμία σχέση η βαρύτητα με την ανάγκη και σαφώς με τον προσδιορισμό της ωφέλειας που καλούμαστε να την πλησιάσουμε με σκέψη και επισκοπική παρατήρηση. Αν όμως δεν είναι έτσι;
Σκεφτείτε ότι οι αισθήσεις μας είναι φτιαγμένες ώστε να εξυπηρετούν την επιβίωση μας επάνω σε αυτόν τον πλανήτη με την συγκεκριμένη βαρύτητα.
Αν είχαμε όραση που έβλεπε μεγαλύτερο χρωματικό φάσμα, ή ακοή που έπιανε υπόηχους και υπέρηχους σε μεγαλύτερο εύρος, τότε θα ήταν αδύνατον να εντοπίσουμε το θήραμα και σαφώς να τραφούμε για να συνεχίσουμε να υπάρχουμε.
Σκόπιμα έχουμε μειωμένες (κατάλληλες) δυνατότητες αισθήσεων, μια και τούτες εξυπηρετούν την ανάγκη να επιβιώσουμε.
Η βαρύτητα λοιπόν ως θεμελιώδης Νόμος της ζωής σε αυτό τον πλανήτη, έφτιαξε τα απαραίτητα εργαλεία επάνω μας που εξυπηρετούν την ανάγκη να ζήσουμε και τούτο το θεωρούμε ότι είναι μια ωφέλεια στην συνέχιση της ζωής μας.
Θα προχωρήσουμε όμως πιο βαθιά, ψάχνοντας ποιος είναι πίσω από τούτη την κρίση που χαρακτηρίζει την ζωή ως ωφέλεια….

ΤΟ ΕΓΩ ΚΑΙ Η ΩΦΕΛΕΙΑ

Ας μη ξεχάσουμε ότι στην πρόταση «Εγώ θέλω να ζήσω», υπάρχει αυτή η πρώτη λέξη που τόσο πολύ έχει ταλαιπωρήσει τους θρησκευτικούς μύστες όλων των εποχών, καθώς και την σύγχρονη επιστήμη της ψυχολογίας με πρωτεργάτη την Σιγκμουντ Φρόυντ.
Το Εγώ θα σκεφτεί κάποιος είναι καλό ή κακό;
Θα επαναλάβω ότι αυτό το ερώτημα είναι ανυπόστατο, μια και στη φύση δεν υπάρχει καλό ή κακό. Ξέρω ότι μας πειράζει τούτο στην ιδεοληψία της ύπαρξης ενός πανάγαθου Θεού, αλλά τι να κάνουμε θα συνηθίσουμε να πλησιάζουμε την γνώση με διαφορετικό τρόπο, μια και το μέλλον της επιστημονικής φυσικής σκέψης έχει διεμβολίσει πλέον (όχι στις λαϊκές αγορές ακόμη) την μεταφυσική πλάνη όσων έλεγχαν (και ακόμη ελέγχουν) τους λαούς .
Το Εγώ λοιπόν είναι ένα αναπόσπαστο ιδεολόγημα που με την επιβίωση που είναι υποχρεωμένο το κάθε μυαλό να το φτιάξει μέσα στα κύτταρα του. Αν δεν μπορέσει να διαμορφώσει ο άνθρωπος την ξεχωριστότητα του από το περιβάλλον, δεν θα μπορέσει να διεκδικήσει την τροφή ή την επιλογή για αναπαραγωγή του είδους του.
Κάθε επιτυχία ενδυναμώνει το Εγώ, ενώ κάθε αποτυχία το φορτώνει με εμπειρία που σημαίνει αλλαγή της στρατηγικής με μόνο στόχο την επιβίωση του.
Η περιορισμένη όμως αντίληψη των ανθρώπων, καθώς και η απαραίτητη προϋπόθεση να λαμβάνουν την παιδεία τους μέσα από ατομικό κόπο, στερεί την εποπτεία της ζωής πέρα και έξω από το Εγώ τους.
Φτάνουμε δηλαδή σε ένα σημείο, που νομίζουμε ότι τα αστέρια και τα πάντα γύρω μας βρίσκονται για να εξυπηρετούν αυτό το ελάχιστο Εγώ μας, που είναι ένα διανόημα για να λειτουργεί η ανάγκη μας να υπάρχουμε. Ας μη ξεχνάμε την ταλαιπωρία του Γαλιλαίου με την «νομενκλατούρα» του εκκλησιαστικού κατεστημένου κατά τον μεσαίωνα.
Χωρίς εμάς δεν πρόκειται να σταματήσει να λειτουργεί το απροσδιόριστο Παν (και όχι Σύμπαν), αλλά τούτο είναι αδύνατον να το κατανοήσει ο εγκέφαλος του 14ου Λουδοβίκου που έλεγε μετά από μένα το Χάος…. Πόσο μάλλον δε μπορεί να το κατανοήσει το δικό μας κεφάλι που εξηγούμε τα πάντα μέσα από το αν είναι ωφέλιμα για την δική μας ύπαρξη και κατ’ επέκταση για το Εγώ μας.
Ακόμη και οι ιδεολογίες που υποστηρίζουμε με πάθος, κρύβουν πίσω τους μια αυθαίρετη έννοια του ωφελιμιστικού συμφέροντος που επιβεβαιώνεται από την ιδεοληψία της αγέλης που επιλέγουμε.
Ναι είναι αγέλη μια αθλητική ομάδα, ένα πολιτικό κόμμα, ή μια θρησκευτική συνάθροιση. Αν δεν κρίνουμε με ασυνείδητους όρους την διαδρομή των αυτόματων σκέψεων μας, τότε δεν θα ξεφύγουμε ποτέ από αυτές και σαφώς την φυλακή τους.
Αν όμως πλησιάσουμε την ωφέλεια μέσα από συγγενείς λέξεις, μπορούμε να αλλάξουμε την διαδρομή των σκέψεων μας και έτσι να εμπλουτίσουμε την ουσιαστικά αναγκαία ύπαρξη του Εγώ μας.

ΩΦΕΛΕΙΑ ΚΑΙ ΟΦΕΙΛΗ

Αν ήθελα να ακυρώσω με επιφανειακή τυπολατρία την ίδια μου την σκέψη, θα έλεγα πως είναι διαφορετικό η ωφέλεια από την οφειλή, μια και γράφονται διαφορετικά.
Βέβαια δεν θα είχα γνώση για τις παλαιότερες εκδοχές της γραφής και για τον αόριστο του «ώφελον» που ορίζει σημασιολογικά μια ανεκπλήρωτη ευχή (πράξη) που μη διαπραχθείσα έπρεπε να πραχθεί….

Όμως η επισκοπική σκέψη, μερικοί την λένε και φιλοσοφία, δεν στέκεται ποτέ σε γραμματικές και ετυμολογικές αποδείξεις. Ο λόγος είναι γιατί οι λέξεις δημιουργήθηκαν βάσει της ουσιαστικής φιλοσοφικής τους λειτουργίας και δεν καθόρισε ποτέ ο τύπος της γραφής το ήθος που κουβαλούν στην σημειολογία τους. Είναι τεράστιο το κεφάλαιο που καθορίζει την σημειολογία της Ελληνικής γλώσσας και μέσα σε αυτό βρίσκεται μια ολόκληρη φιλοσοφία που αποτυπώνει την αρμονία και τους Νόμους της ίδιας της Ζωής.

Ας επανέλθουμε όμως στον μύθο της Σφίγγας και ας αναρωτηθούμε τι γίνεται πριν και μετά από αυτή τη μικρή ιστορία ενός ανθρώπου που γεννιέται και πεθαίνει. 
Αυτό όπως και οι προηγούμενες αναφορές σε καλό και κακό, είναι αδιέξοδα ερωτήματα μια και δεν έχουν απάντηση. Οι υποθετικές απαντήσεις δεν καθιστούν και αληθινές τις εκδοχές των πιστεύω στους ανθρώπους. Ίσως έχουμε ανάγκη από διάφορα ζωτικά ψεύδη που θα μας κάνουν να νιώθει το Εγώ μας ότι είναι σπουδαίο. Θα έλεγα ότι είναι απαραίτητα στάδια της εξέλιξης μας, αρκεί να μην μένουν αμετακίνητα (άκριτα) στην ατομική ή συλλογική ζωή μας.

Δεν μας ενδιαφέρει λοιπόν τι υπάρχει πριν τη γέννηση ή μετά τον θάνατο, όμως είμαστε σίγουροι ότι πριν συγκροτηθεί το Εγώ του ανθρώπου υπάρχει ως συστατικά και ενέργεια μέσα στη φύση και σαφώς με τον θάνατο του αποδίδεται πάλι σε αυτήν.
Ότι δηλαδή ωφέλεια είχε το Εγώ από τους πόρους που του έδωσε η φύση για να ενισχύσει την δύναμη του ενάντια στη βαρύτητα και να κάνει τον κύκλο της ζωής του, το αποδίδει ισόποσα με την ίδια του την ύπαρξη κατά την ζωή, αλλά και με την αποδόμηση του προσφερόμενο στο τεράστιο και απροσδιόριστο Παν.

Εδώ τα πράγματα λίγο διαφέρουν από την άποψη του Λουδοβίκου του 14ου.
Θα λέγαμε ότι κάθε ωφέλεια που έχουμε από την ζωή, είναι και ένα γραμμάτιο που θα το εξαργυρώσουμε κάποια στιγμή προς την ίδια.

Πως θα θεωρούσαμε λοιπόν σε ατομικό ή κοινωνικό (άρα πολιτικό) επίπεδο το ατομικό και συλλογικό όφελος;


ΕΠΙΛΟΓΟΣ ΣΤΟ ΣΗΜΕΡΑ

Θέλω πολλά λεφτά και όλες τις όμορφες γυναίκες στο κρεβάτι μου, θα έλεγε ο κάθε αφιονισμένος ηγέτης της πολιτικής… μη νομίσετε ότι είναι αστείο μια και ο Σαρκοζί (και όχι μόνο) είμαι σίγουρος ότι είχε ανάλογες σκέψεις…
Νόμος είναι το δίκιο του εργάτη, θα φωνάξει ο ωφελιμιστικά σκεπτόμενος πολίτης χωρίς να έχει μέσα στο νου του την ανταποδοτική λειτουργία της εργασίας του. Μη βαυκαλιζόμαστε ότι εννοεί ο εργάτης στη σκέψη του πως είναι αντίθετος με την εργοδοσία. Συνήθως ως απόδειξη τούτου θα έλεγα ότι οι συνδικαλιστές είναι (στην πλειονότητα) οι εξ ωφελιμιστικής πεποιθήσεως τεμπέληδες που καταναλώνουν χωρίς να αποδίδουν. Πίσω από το αίτημα βρίσκεται η σκέψη "Θέλω να παίρνω χωρίς να αποδίδω".
Οι οργανωμένες κοινωνίες, υπήρξαν αρχικώς μια (αναγκαστική επιβιωτική) διαστροφή της φύσης του ανθρώπου, που δέχεται να χάσει την επαφή του με την φύση, κερδίζοντας την ωφελιμιστική επιβίωση μέσα από την ισχύ της οργάνωσης έναντι στον κίνδυνο. Αυτή η σκέψη ερμηνεύει την πρωταρχική ανάγκη των ατόμων να δημιουργήσουν ομάδες και στο διάβα των χιλιετιών την αλλαγή των ομάδων  σε κοινωνίες πολιτών.
Σήμερα όμως που δεν υπάρχει κίνδυνος έναντι των άλλων ανταγωνιστικών όντων του πλανήτη, η «κοινωνία» είναι ένας φανταστικός (ιδεοληπτικός) ανταγωνιστικός χώρος που μέσα σε αυτόν εκφράζονται τα αρχετυπικά ένστικτα της επιβίωσης του Εγώ.

Πιο απλά θα λέγαμε, αφού δεν έχουμε εχθρούς μπορούμε να κατασκευάσουμε ιδεολογικά αντίθετους για να εξυπηρετήσουμε την ασυνείδητη ανάγκη μας να πολεμάμε. Δηλαδή θα μπορούσαμε μέσα από μια σώφρονα πολιτική σκέψη να δημιουργούσαμε νόμους ωσάν νέοι Σόλωνες που θα οργάνωναν την παγκόσμια κοινότητα να ζήσει εν ειρήνη. Όμως αυτό είναι αντίθετο με τα ένστικτα του Εγώ μας και έτσι φτιάχνουμε θρησκευτικούς, πολιτικούς και ότι άλλο μας προκύψει ως έννοια |"αντίπαλος", στο όνομα της ωφελιμιστικής ικανοποίησης ενός απροσδιόριστου φιλοσοφικά  Εγώ. 
Το παράλογο της ανθρώπινης σκέψης, είναι ένα εντελώς λογικό και αναγκαίο ένστικτο για να λειτουργήσει την ξεχασμένη αγελαία φύση του από το παρελθόν.

Αν θέλουμε λοιπόν σε επίπεδο ατομικό και σαφώς κοινωνικό να ξεπεράσουμε το παρελθόν μας, οφείλουμε να διευρύνουμε την αντίληψη του ωφελιμισμού μέσα μας και να την ταυτίσουμε με την ανταποδοτικότητα.
Έτσι το Εγώ μας δεν θα δέχεται να πληρώνεται σε μια θέση που δεν αποδίδει, δεν θα επιθυμεί να έχει ληστρικά κέρδη για χαμηλή παροχή εργασίας και πολλά άλλα παραδείγματα.

- Μα τι λες άνθρωπε μου … θα μας τρελάνεις;
Κάνω την ερώτηση στον εαυτό μου για να προλάβω την απλοϊκή συλλογιστική του "μάγκα" που "ξέρει" από οικονομικές θεωρίες και σαφώς έχει αναλύσει την σκέψη του μονομερώς…
Σκοπός της σκέψης που θέλει να επαναπροσδιορίζει τα δεδομένα χωρίς πάτο ,οροφή και τοίχους , είναι να μη φοβάται να κάνει ερωτήσεις που αντίκεινται στον συρμό της εποχής. Η φιλοσοφία αποτελεί την μόνη συλλογιστική διαδικασία που εγγυάται πως θα  ξεπεράσουμε δεδομένα που θεωρούσαμε στο παρελθόν ως θέσφατα.
Αν δεν αναιρούσαν στους αιώνες κάποιοι άνθρωποι τα δεδομένα της εποχής τους, ακόμη δεν θα είχαμε τον τροχό… αλλά τούτο είναι αδύνατον να το αντιληφθεί το μυαλό μας, μια και θεωρούμε τα κατακτημένα ως απλά και τις αδυναμίες μας ως ανθρώπινα όρια που δεν ξεπερνιούνται.

Αυτή λοιπόν είναι η «βόλτα» του ωφελιμισμού της σκέψης μας κατά την δική μου εκδοχή σήμερα, και ελπίζω να την διευρύνω ή να την ακυρώσω αν τα στοιχεία και η ικανότητα μου να τα αντιλαμβάνομαι μετατραπούν….
Θα μπορούσαμε μέσα από τον ωφελιμισμό να δούμε την λέξη συν-φέρον;
Θα μπορούσαμε να τοποθετήσουμε στο πολιτικό μας ήθος την ανταποδοτικότητα των αγαθών;
Ερωτήματα που είναι έντονα πολιτικά και έξω από την λογική του είπες, είπε και είπαν... που οι ανόητοι νομίζουν ότι είναι πολιτική.  Τα αγελαία ένστικτα της επιβίωσης του Εγώ μέσα από τις κοινωνικές ομάδες δεν είναι μια αμετακίνητη λειτουργία. Αυτό που λείπει για να βιώσουμε ένα διαφορετικό κόσμο είναι η Παιδεία της σκέψης μας και τούτο είναι -ως ζητούμενο- μονόδρομος αν δεν θέλουμε να εκλείψει το ανθρώπινο είδος που δεν το έχει και τεράστια ανάγκη το Παν.  Ουδείς αναντικατάστατος μέσα από την αρμονία των νόμων στο απροσδιόριστο και περιορισμένο ανθρωποκεντρικό Σύμπαν.

Άλλωστε μας είπε ο Εφέσιος Ηράκλειτος, ότι «Τα πάντα ρει»… και τούτο δεν είναι εκφραστικό στερεότυπο, αλλά αναγκαστικό βίωμα.


Υ.Γ

Την όμορφη φωτογραφία που αναδεικνύει τη σχέση του ωφελιμισμού μέσω της συν-ύπαρξης, την πήρα από ένα χώρο που δεν συνάδει σε πρώτη ανάγνωση με την συλλογιστική του άρθρου. Όμως σε βαθύτερη προσέγγιση ταυτίζεται επάνω στις προσπάθειες του ανθρώπου να καταλάβει το πραγματικό του «Είναι» το οποίο αναζητά κάθε φιλοσοφία ανά τους αιώνες. Ευτυχώς βέβαια που υπάρχουν πολλές απόψεις, γιατί η «Μια» είναι πάντα επικίνδυνη σαν δεν έχει άλλη δίπλα της να τελέσει την Θεϊκή Πατροκτονία και έτσι να προχωρήσει ο κόσμος…
http://anastasiosk.blogspot.com/2010/05/blog-post_4191.html

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου