ΜΑΤΩΜΕΝΟΣ ΓΑΜΟΣ του Federico García Lorca

.

Αγαπητέ αναγνώστη, αν και βρισκόμαστε πάνω στο υποτιθέμενο σαμάρι της αλλαγής του χρόνου για άλλη μια φορά, θωρώ πως είναι ταιριαστό να μιλήσουμε για ένα παγκόσμιο δημιουργό που άκουγε στο όνομα Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα.

Μέχρι σήμερα δεν έχει εντοπιστεί ο τάφος του χαμού του από τα δώδεκα άτομα που αποτέλεσαν το εκτελεστικό του απόσπασμα (σαν τους μήνες του χρόνου) στην ταραγμένη Αυγουστιάτικη Γρανάδα του 1936. Τι πιο ταιριαστό να μην υπάρχει συγκεκριμένη «γη» που να σκεπάζει τη μνήμη του Λόρκα, μια και ο ίδιος χωρίς να το ξέρει είχε μοίρα να ταξιδέψει με τα λόγια του παγκόσμια και άχρονα μεγάλες προαιώνιες σκέψεις.

Δεν θα κάκιωνα όποιον προτιμούσε να αφήσει τη σκέψη του να ταξιδέψει μέσα από το συναίσθημα της ιστορίας του γέρο Σκρούτζ βιώνοντας το πνεύμα των γιορτών, αλλά έξω από το σκοτάδι του Ρομαντισμού, υπάρχει και το φως που καίει στα λιβάδια με τα στάχυα της Δήμητρας χορεύοντας στο ρυθμό του δίαυλου της κλασικής σκέψης.

Ξέρω ότι είναι πολύ συμπυκνωμένη η προηγούμενη πρόταση, όμως δεν γίνεται να την αναλύσουμε τώρα γιατί θα χάσουμε τον στόχο της αναφοράς στον Λόρκα.

Άλλωστε (πάντα) μας απαντιέται κάτι σαν έχουμε την ικανότητα του θάρρους απέναντι στην αυτό-εικόνα μας, με συνέπεια να ρωτάμε και να εκφραζόμαστε σαν παιδιά και έτσι βαδίζει η εξέλιξη του μυαλού μας.

Τι δουλειά έχει ο «Ματωμένος Γάμος» του Λόρκα στο σήμερα;

Με μια πρώτη σκέψη θα σας πω (εγώ που τον επιλέγω) ότι είναι μια αναφορά που ανήκει στην νεκροτομή των φιλολόγων πάνω σε κείμενα και καμία σχέση δεν έχει με τα σημερινά προβλήματα της εποχής μας. Έχουν αλλάξει τα ήθη, έχουν διευρυνθεί οι ανάγκες και έχουν γίνει παγκόσμια τα προβλήματα για να έχουμε εμμονές σε μνήμες κλειστών κοινωνιών. Εδώ έχουμε προβλήματα ζωτικά επιβίωσης ολόκληρης της κοινωνίας σε ένα παγκόσμιο ταραγμένο σύστημα και θα απασχολήσουμε το μυαλό μας με τις σκέψεις των αρχών του προηγούμενου αιώνα;
Όλα αυτά όμως είπαμε με μια «πρώτη» σκέψη.

Η δεύτερη σκέψη είναι πιο ζόρικη από την πρώτη και συνήθως μας ρίχνει ένα χαστούκι στις βεβαιότητες της άγνοιας που τις ορίζουμε ως συγκρότηση στο παρόν μας, όσο ψηλά και αν νομίζουμε πως βρίσκεται η πνευματική μας κατάσταση.

Βεβαίως δεν συνιστώ ποτέ σε κάποιον που «φοβάται πολύ» να περάσει σε δεύτερη σκέψη, μια και υπάρχει μεγάλος κίνδυνος (αν ενδιαφέρεται για την γνώμη των άλλων) να βγει στην «αγορά» μωλωπισμένος και θα του κάνει πολύ κακό. Οι δεύτερες σκέψεις που παρακολουθούν τη ζωή έξω από τα προφανή και σε παρατήρηση διαχρονίας, είναι έντονα πολιτικές μια και ο σκεπτόμενος άνθρωπος διαθέτει το εργαλείο της εσωτερικής ανατροπής και κατά συνέπεια της επαναδιαμόρφωσης της συλλογικής του ζωής.  Συνήθως η πολιτική σκέψη ποτέ δεν εκφράζεται με ταυτότητα πιστοποιητικού σαν και αυτά που μοιράζουν τα κόμματα στην πλειονότητα  των αγράμματων οπαδοποιημένων υποστηρικτών τους. Κάθε κάστρο χρειάζεται πέρα από τους συνειδητούς ωφελιμιστικά αρχηγούς του και ένα αρκούμενο σε λίγα στρατό ελαφρώς πληροφορημένων.

Κάθε σπουδαίο έργο (για να επανέλθουμε στην υπέρ-πολιτική σκέψη του Λόρκα) έχει την ανάγκη μιας ιστορίας, αλλά τα σημαντικότερα νοήματα που κρύβει μέσα του δεν είναι η ίδια η ιστορία.  Κάποτε λοιπόν ή πιο σωστά μια φορά και ένα καιρό στο έργο «Ματωμένος γάμος», μια κόρη πήγαινε για γάμο με ένα παλικάρι που της προξενέψανε ενώ κρατούσε στην καρδιά της ένα έρωτα από το παρελθόν. Μετά την τελετή και πάνω στο γλέντι ανέβηκε πάνω στο άλογο του πραγματικού έρωτα και γκρέμισε όλα τα σταθερά γύρω της. Το τέλος μοιραίο μια και τα δυο παλικάρια σκοτώθηκαν σε αυτό το κυνήγι της τιμής ενάντια στον άφρονα έρωτα.  Θα ήταν μια πολύ ενδιαφέρουσα είδηση για τα μέσα μαζικής αποχαύνωσης μια και περιλαμβάνει μέσα της ιδρώτα, έρωτα και θάνατο, όμως εμάς σε αυτή την ανάρτηση τούτη η εκδοχή μας είναι αδιάφορη.

Ο Λόρκα όμως θέλει να μας πει κάτι διαφορετικό πολύ πιο ουσιαστικό από το κουτσομπολιό μιας προσωπικής ιστορίας. Δύο πρόσωπα πολύ σημαντικά στο έργο είναι η Μάνα και το Φεγγάρι. Η ουσιαστική πάλη στις σκέψεις των ανθρώπων γίνεται πάντα μέσα από διλήμματα μαχών επάνω σε αρχέτυπα. Έστω και αν νομίζουμε ότι μια σκέψη αφορά εμάς τους ίδιους και τα ειδικά προβλήματα που έχουμε στον χρόνο της ζωής που διάγουμε, η ουσία βρίσκεται πάνω σε αρχετυπικά διλήμματα.  Ο έρωτας και ο θάνατος δεν είναι φάσεις ενός κέντρου που ξεκινά από εμάς, αλλά εμείς είμαστε η περιστρεφόμενη δύνη  γύρω από αρχές που (μας) ορίζουν ως Νόμος στη ζωή μας. Τα δικά μας όρια αυστηρά μέσα στο Νόμο τούτο, περιέχουν την ελεύθερη βούληση μας που φτιάχνει τη μοίρα.

Έτσι λοιπόν ολάκερο το έργο και η ιστορία του φτιάχτηκε από το Λόρκα είναι η αφορμή για να ακουστούν τα λόγια της Μάνας και του Φεγγαριού που δεν θα κάνω το λάθος να εισέλθω στην εξήγηση της ουσίας τους.  Η αποφυγή της εξήγησης γίνεται γιατί πιστεύω πως δραγουμάνοι πρέπει να υπάρχουν μέχρι τον πρόναο των εκκλησιών και στον ίδιο τον ναό οφείλουμε να μπαίνουμε μόνοι. Αυτό σημαίνει πως κανένας δεν μπορεί να χωρά μέσα στην αρένα της σκέψης μας, ούτε καν ο κάθε αναγορευμένος από τα ανθρώπινα ιερατεία «θεός» που -λένε πως- ξέρει τα πάντα για μας και δείχνει το δρόμο…   Οι φιλολογίζοντες -και μη- αναλυτές γράφουν (χρόνια τώρα) "σεντόνια" ολόκληρα κειμένων, αλλά τελικά τίποτε δεν περνά την πέτσα της αποστηθισμένης γνώσης αν δεν είναι επιλογή καρδιάς και αυτοπαρατήρησης της ζωής μας. Την μεγαλύτερη "άγνοια" στις πλείστες των περιπτώσεων την φέρουν αυτοί που δηλώνουν πως "ξέρουν", γιατί επαναλαμβάνουν ως "δάσκαλοι" τις μαθητικές αποστηθίσεις χωρίς ίχνος προσωπικής ζωής μέσα στη γνώση τους. Πάνω από το "άτομο" βρίσκονται δύο τεράστιοι πυλώνες στους οποίους καλείται να στηρίξει τα πόδια της ζωής του. Μιλώ για την κλασική και ρομαντική σκέψη ως βάσεις γεννήματος της ίδιας της ζωής που ξέρουμε.
Η αντίθετη άποψη του σκοτεινού ρομαντισμού είναι η κλασική σκέψη που αναζητά το «Παν» μέσα στο «Μέρος» του, δηλαδή μέσα στον ίδιο τον άνθρωπο. Αυτή η αναζήτηση δεν γίνεται συνεταιρικά, μια και είναι ένα «παιχνίδι» που δεν περιλαμβάνει τιμωρίες ή επιτιμήσεις από κανένα αξιολογητή μας. Το καλό και το κακό, το κέρδος και τις ζημίες τις έχει επινοήσει ο Άνθρωπος για να λειτουργήσει τα ψέματα της σκέψης του σε ότι ονομάζει «φοβική κοινωνική συνύπαρξη».  Κάπου εδώ θέτουμε τα θεμέλια σκέψης αμφισβήτησης ενός ολόκληρου οικοδομήματος της καθημερινότητας μας και γι΄ αυτό αν παρατηρήσουμε τη σκέψη μας θα συμφωνήσει και με μαθηματική ακρίβεια θα το ξεχάσει σε λίγα δευτερόλεπτα. Οι πεποιθήσεις στο μυαλό μας έχουν τρόπους σπουδαίους να μη θέλουν να θανατώσουμε το παλιό με το καινούργιο.

Ακόμα και το «ψέμα» έχει μέσα του την λεγόμενη από τον Φρόιντ  «ορμή προς ζωή».

Αν λοιπόν μπορέσουμε να «ακούσουμε» την ουσία των λόγων αυτών των αρχετύπων του Λόρκα, τότε προσφέρουμε ένα ωραίο δώρο στον εαυτό μας για τις μέρες των ζωτικών ψευδών της σκέψης μας που τις ονομάζουμε Πρωτοχρονιά. Αν πάλι βιώσουμε το "όχι" δεν χρειάζεται να στενοχωριόμαστε, μια και ότι δεν καταλαβαίνουμε ορίζοντας το ως πληροφορία άνευ ουσίας που συνήθως το κοροϊδεύουμε, εξυπηρετεί την βαθύτερη ανάγκη μας να επιβιώσουμε σε "περιβάλλον" σκέψης που αναγνωρίζουμε.
Όπως ο ύπνος εξυπηρετεί την ξεκούραση του μυαλού μας, έτσι και η απαξίωση όσων δεν κατανοούμε εξυπηρετεί την διατήρηση ενός υπέροχου (πρακτικά) εγωισμού που μας επιτρέπει να ζούμε αρχικά και να αφήσουμε σε κατοπινό στάδιο την πνευματική εξέλιξη μας. Πνεύμα χωρίς επιβίωση συνολικά της οντότητας (ΙΣΩΣ) είναι μια επινόηση του ρομαντισμού για εντελώς ιδιοτελείς λόγους.

Επισυνάπτω από το αρχείο της ΕΡΤ 1 το εν λόγω έργο, έχοντας κατά νου τον ίδιο τον «λόγο» του Λόρκα που ενσαρκώνουν με επιτυχία οι ηθοποιοί. Αν μου επιτρέπεται μια μικρή επισήμανση για την μεταφορά του θεατρικού έργου σε ταινία είναι πως αυτές οι αναφορές σε πλάνα κινηματογράφου, μου ήσαν ενοχλητικές.

Το θέατρο με τον ποιητικό λόγο που «σημαίνει», δεν έχει ανάγκη την υπέροχη τέχνη του κινηματογράφου για να υπάρξει. Το σμίξιμο τους είναι μια δύσκολη υπόθεση και δεν ξέρω κατά πόσον εξυπηρετεί τον «λόγο» ή την ματαιοδοξία του  εκάστοτε τεχνικού.

Σε κάθε περίπτωση όμως είναι μια αξιόλογη διαθέσιμη προσέγγιση μέσα από την υπέροχη ερμηνεία της Άννας Συνοδινού (ως Μάνα) και του Νίκου Τζόγια (ως φεγγάρι), αλλά και των υπολοίπων υποκριτών.

  

Αν δεν βρεις αγαπητέ μου αναγνώστη κάπου στη σκέψη του Λόρκα κομμάτια από τον εαυτό σου δεν πειράζει. Πες πως δεν είναι ακόμα η ώρα τους και στρέψε το βλέμμα σου στα υπέροχα σημαντικά που κρίνει η βούληση σου.
Εγώ πάντως θα ευχηθώ καλή παρακολούθηση αν επιλέξεις να το δεις… γιατί συνήθως η πονηρή αντίσταση του νου εκφράζεται μέσα από την σκέψη «Δεν προλαβαίνω τώρα…»
Μια ολόκληρη κοινωνία ζει επαναλήψεις ανούσιων βιωμάτων  δηλώνοντας το χρονικό πήξιμο του εκάστοτε προσωπικού προγράμματος μέσα από την προαναφερθείσα σκέψη.
Ας το προσέξουμε...ίσως να βγάλουμε "Λαγό" ... ΑΝ (σκόπιμα με κεφαλαία) το παρατηρήσουμε!

ΜΑΤΩΜΕΝΟΣ ΓΑΜΟΣ  του Federico García Lorca

http://www.youtube.com/watch?NR=1&feature=endscreen&v=6oYQeZXZyIs

.