.
Ένα ποίημα που δεν θα έλεγα ότι είναι "όμορφο", αλλά "τρομακτικά" μυητικό, είναι τούτο που το τιτλοφόρησε ο Καβάφης «Απολείπειν ο Θεός Αντώνιον».
Κατά το ήθος της εποχής που ζούμε, αλλοιώνουμε τις έννοιες και τις φέρνουμε στα μέτρα μας ονομάζοντας τες «όμορφες», για να πάρουμε διδάγματα κατά πως μας συμφέρει, ώστε να συνεχίσουμε να κρυβόμαστε από ερωτήματα ζωής, που μπορεί να μας αλλάξουν. Δεν θα μπορούσε να εξαιρεθεί και ο λόγος του Καβάφη από την ευκολία των ερμηνειών της «λόγιας» ανάλυσης του.
Ναι, έχω ακούσει στο παρελθόν ότι μας προτρέπει ο ποιητής να αντιμετωπίζουμε τις απώλειες της ζωής μας με αξιοπρέπεια, και τούτο το αφήνει προς εμάς ως παραίνεση, αναφερόμενος στο πρόσωπο του Ρωμαίου Αντωνίου μέσω της καταστροφής που υπέστη από την πολιτική, προσωπική και στρατιωτική του δράση.
Γιατί όμως ο Ποιητής διάλεξε την ιστορία του Αντωνίου;
Ότι απαντήσεις αν δώσουμε, θα είναι εκδοχές, αλλά τουλάχιστον οι ερμηνείες μας ας μην είναι τόσο αβασάνιστες.
Συνεχίζει όμως να παραμένει το ερώτημα, αν με την σκέψη που καταναλώνουμε πάνω στο "τι" είπε ο Καβάφης, έχει κάποιο ουσιαστικό λόγο στην δική μας τη ζωή και πως την εξελίσσει…
Έχει απόλυτο δίκιο θέτοντας το ερώτημα η σκέψη (1) των απανταχού τσιφτετελλήνων που βλέπουν την ποίηση ως ανώφελη ενασχόληση, μια και δεν έχουν κατάλληλη επιμήκη προβοσκίδα, να συλλέξουν το νέκταρ από τα στενά λαγούμια των ανθέων της.
Ο Καβάφης, θέλοντας να ξεδιπλώσει τις σκέψεις του σε αυτό το ποίημα, δεν ακουμπά πάνω στην υποκριτική αρετή των αδυνάτων, αλλά διαλέγει την βία και το πάθος του Αντωνίου, που είχε στη ζωή του την πολυτέλεια να διαπράξει με επίγνωση ύβρεις. Ψάχνει και εστιάζει στον δυνατό, που έχει παίξει την ζωή του στα ζάρια των αποφάσεων…
Σε ένα παραλληλισμό τηρουμένων των αναλογιών, μήπως η δική μας ζωή δεν κρύβεται πίσω από αέναες ισορροπίες;
Ο Αντώνιος μήπως δεν έζησε την προσωπική του ανέλιξη σε μια λυκοφιλία με τον ίδιο τον Καίσαρα; Μα και μετά την θανάτωση του Ιουλίου Καίσαρα, δεν αμφιταλαντεύτηκε μεταξύ συγκάλυψης και διαπόμπευσης των εκτελεστών του;
Στο τέλος ο Αντώνιος, μια έντονη προσωπικότητα με πολυκύμαντη ιστορία σε προσωπικό και πολιτικό επίπεδο, φτάνει η στιγμή που βρίσκεται χαμένος από τους αντιπάλους του να ακούει φωνές και μουσικές σε μια Αλεξάνδρεια που τον έχει εγκαταλείψει.
Ακόμη και κατά την ενατένιση της θανάτωσης του ως ηγέτης δεν λιγοψυχεί, ψάχνει μαζί με την θυελλώδη ερωμένη του Κλεοπάτρα, να στηρίξει συνόδους φίλων που προετοίμαζαν τον ομαδικό θάνατο τους.
Τι;
Αν κατάλαβα καλά ο Αντώνιος στην κόψη της ίδιας της ζωής του επιλέγει την συνειδητή του αποχώρηση από τη ζωή προς τον θάνατο;
Μα τούτο δεν είναι συμβατό με τις απόψεις που ενοχοποιούν την αυτοχειρία…
Συμπτωματικά (;) διατάσσει τον φίλο του που ονομάζεται Έρως να τον θανατώσει, αλλά εκείνος προτιμά να αυτοκτονήσει παρά να το κάμει. Στη συνέχεια ο ίδιος μπήγει το σπαθί στα σωθικά του, ζητώντας να αποτελειώσουν τη θανή του οι γύρω φίλοι.
Ψύχραιμα, αποφασισμένα, χωρίς ενδοιασμούς για την πράξη κλείνει τον κύκλο της ζωής του. Το ίδιο κάνει στη συνέχεια αφού τον θρηνεί και η Κλεοπάτρα.
Τραγικοί οι άνθρωποι, που «βλέπουν» τη ζωή τους, και επιλέγουν την αυτοχειρία που στέκει απέναντι της προσταγής που λέει «ζήσε ταπεινά μέχρι να έρθει η ώρα σου».
Φλερτάρει ο Καβάφης με το συνειδητό μέτρημα του ύψους της ζωής μας, η εποχή που ζει ο ποιητής, γεννά τον Περικλή Γιαννόπουλο, και αναζητούν οι σκεπτόμενοι το μέτρο της κατάντιας που μπορεί να αντέξει η σκέψη σαν επιβιώνει μέσα στην παρακμή.
Μήπως θυμίζει τίποτε από το σήμερα;
Όταν είσαι έτοιμος να τελειώσεις αυτοθέλητα την ίδια τη ζωή σου, γίνεσαι και άκρως επικίνδυνος σε ότι ορίζεις ως θέλω σου, απέναντι στο διαφορετικό που σε απειλεί. Μέσα από αυτό είμαστε διαφορετικοί σε ότι συνηθίζουμε να το ονομάζουμε και «αγώνα».
Ο θάνατος για τον αρχαίο πολιτισμό των Ελλήνων, σαν προκύπτει αυτοθέλητα μέσα από αγαθούς αγώνες, είναι μια πράξη που καθαγιάζει την ύπαρξη που τον συνάντησε.
Ο Καβάφης δεν ήταν τόσο απαίδευτος και λίγος, ώστε να φέρει τον Αντώνιο μέσα σε τούτους τους στίχους για να μας διδάξει την καρτερία με αξιοπρέπεια στα δύσκολα της ζωής μας… Ήξερε και θα διάλεγε για κάτι τέτοιο τον Ιώβ και όλη την φιλοσοφία τούτης της υποτέλειας στο Θείο…
Ακούω συχνά από τους γύρω μου, εκφράσεις που ηχούν ως τηλεοπτικά τύμπανα πολέμου, λέγοντας πως δεν πάει άλλο αυτή η κατάσταση που μια μερίδα ολιγαρχών εξουσιάζουν ολόκληρους λαούς.
Η ίδια συντριπτική μερίδα τσιφτετελλήνων υπηκόων, θεωρούν τα πάντα γύρω που γράφονται με στίχο ως ποίηση (2) και ταυτόχρονα την θεωρούν ως φιλολογίζουσα πολυτέλεια απέναντι στα προβλήματα τους.
Διάβαζα πρόσφατα σε ένα βιβλίο που τιτλοφορείται «Ιστορίες του Γέρο-Αντόνιο» μια ιστορία που έχει ως τίτλο «Το λιοντάρι σκοτώνει κοιτάζοντας». Η αποφασιστικότητα να δώσω ακόμη και τη ζωή μου για να υποστηρίξω τις ιδέες μου, κάνει τη διαφορά και φτιάχνει αποφασιστικούς πολίτες. Το λιοντάρι σκοτώνει σαν πιάσει το θήραμα με την αποτελεσματικότητα του βλέμματος του. Δεν αφήνει περιθώρια αμφισβήτησης της βούλησης του στον αντίπαλο. Αν βέβαια συνδυαστεί στη ζωή μας η αποφασιστικότητα με την φιλοσοφία, τότε η κοινωνία αυτών των ανθρώπων που λειτουργούν αυτόν το εκρηκτικό μίγμα, έχει πλησιάσει τα Ηλύσια Πεδία…
Αν όμως παραφράσουμε τη σκέψη του Καβάφη με την Ιώβεια αξιοπρεπή υπομονή, τότε απλώς θα κερδίζουμε την επιβίωση μιας ανελεύθερης ζωής στα όρια του στάβλου που μας έχουν κλείσει…
Βέβαια ο "ήχος" του ποιήματος, δεν έχει καμία παραίνεση προς μάζες, αλλά αντίθετα μιλά σε όποιον μπορεί να ακούσει τις αρμονικές του για την απόλυτη ηρεμία της προσωπικής του κρίσης.
Η γραφή του ποιήματος είναι μεγαλύτερη από τις εκφράσεις της λέξης "κατάλαβα" που με ευκολία προφέρουμε οι άνθρωποι απέναντι σε ότι θέλουμε να ελέγξουμε ονομάζοντας το αντιληπτό... Θα έλεγα είναι αντίστοιχη με την περιγραφή του Ομήρου για την ωραία Ελένη πάνω στα τείχη της Τροίας από τον Πρίαμο, που δεν προσδιορίζει τα χαρακτηριστικά της σκόπιμα, αφήνοντας την απορία ως κληρονομιά αναζήτησης της αρμονίας που μας έλκει σε ήττες, όνειρα, φαντασιώσεις και δημιουργίες μέσω της Τέχνης...
Διάλεξα να επισυνάψω το ηχητικό μιας απαγγελίας του ποιήματος από τον Δημήτρη Χορν που το θεωρώ πιο κοντά στη ζωή μας, αν και έχει φάει την τελευταία λέξη που για μένα είναι σημαντική.
Απαγγελία του Δημήτρη Χορν: http://www.youtube.com/watch?v=JueMbRVYEb8
Υ.Γ
(1) Διευκρίνηση : Η σκέψη των ανθρώπων είναι διαφορετική από τους ίδιους, και καθορίζει την εν δυνάμει εξέλιξη τους αν την αλλάξουν.
(2) Η λογοπλοκία στις μέρες μας, που είναι χαμηλόκοστη η καταγραφή του θράσους, θεωρείται Ποίηση για την οποία ο γράφων έχει συγκεκριμένες απόψεις (εδώ)
Για περισσότερες πληροφορίες της ταραγμένης ζωής του Αντώνιου όποιου θέλει να ψάξει τις εποχές.
http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9C%CE%AC%CF%81%CE%BA%CE%BF%CF%82_%CE%91%CE%BD%CF%84%CF%8E%CE%BD%CE%B9%CE%BF%CF%82
Ένα ποίημα που δεν θα έλεγα ότι είναι "όμορφο", αλλά "τρομακτικά" μυητικό, είναι τούτο που το τιτλοφόρησε ο Καβάφης «Απολείπειν ο Θεός Αντώνιον».
Σαν έξαφνα, ώρα μεσάνυχτ', ακούσθει
αόρατος θίασος να περνά
με μουσικές εξαίσιες, με φωνές -
την τύχη σου που ενδίδει πιά, τα έργα σου
που απέτυχαν, τα σχέδια της ζωής σου
που βγήκαν όλα πλάνες, μη ανοφέλετα θρηνήσεις.
Σαν έτοιμος από καιρό, σα θαρραλέος,
αποχαιρέτα την, την Αλεξάνδρεια που φεύγει.
Προ πάντων να μη γελασθείς, μην πεις πως ήταν
ένα όνειρο, πως απατήθηκεν η ακοή σου•
μάταιες ελπίδες τέτοιες μην καταδεχθείς.
Σαν έτοιμος από καιρό, σα θαρραλέος,
σαν που ταιριάζει σε που αξιώθηκες μιά τέτοια πόλι,
πλησίασε σταθερά προς το παράθυρο,
κι άκουσε με συγκίνησιν, αλλ' όχι
με των δειλών τα παρακάλια και παράπονα,
ως τελευταία απόλαυσι τους ήχους,
τα εξαίσια όργανα του μυστικού θιάσου,
κι αποχαιρέτα την, την Αλεξάνδρεια που χάνεις.
Κωνσταντίνος Π. Καβάφης
Κατά το ήθος της εποχής που ζούμε, αλλοιώνουμε τις έννοιες και τις φέρνουμε στα μέτρα μας ονομάζοντας τες «όμορφες», για να πάρουμε διδάγματα κατά πως μας συμφέρει, ώστε να συνεχίσουμε να κρυβόμαστε από ερωτήματα ζωής, που μπορεί να μας αλλάξουν. Δεν θα μπορούσε να εξαιρεθεί και ο λόγος του Καβάφη από την ευκολία των ερμηνειών της «λόγιας» ανάλυσης του.
Ναι, έχω ακούσει στο παρελθόν ότι μας προτρέπει ο ποιητής να αντιμετωπίζουμε τις απώλειες της ζωής μας με αξιοπρέπεια, και τούτο το αφήνει προς εμάς ως παραίνεση, αναφερόμενος στο πρόσωπο του Ρωμαίου Αντωνίου μέσω της καταστροφής που υπέστη από την πολιτική, προσωπική και στρατιωτική του δράση.
Γιατί όμως ο Ποιητής διάλεξε την ιστορία του Αντωνίου;
Ότι απαντήσεις αν δώσουμε, θα είναι εκδοχές, αλλά τουλάχιστον οι ερμηνείες μας ας μην είναι τόσο αβασάνιστες.
Συνεχίζει όμως να παραμένει το ερώτημα, αν με την σκέψη που καταναλώνουμε πάνω στο "τι" είπε ο Καβάφης, έχει κάποιο ουσιαστικό λόγο στην δική μας τη ζωή και πως την εξελίσσει…
Έχει απόλυτο δίκιο θέτοντας το ερώτημα η σκέψη (1) των απανταχού τσιφτετελλήνων που βλέπουν την ποίηση ως ανώφελη ενασχόληση, μια και δεν έχουν κατάλληλη επιμήκη προβοσκίδα, να συλλέξουν το νέκταρ από τα στενά λαγούμια των ανθέων της.
Ο Καβάφης, θέλοντας να ξεδιπλώσει τις σκέψεις του σε αυτό το ποίημα, δεν ακουμπά πάνω στην υποκριτική αρετή των αδυνάτων, αλλά διαλέγει την βία και το πάθος του Αντωνίου, που είχε στη ζωή του την πολυτέλεια να διαπράξει με επίγνωση ύβρεις. Ψάχνει και εστιάζει στον δυνατό, που έχει παίξει την ζωή του στα ζάρια των αποφάσεων…
Σε ένα παραλληλισμό τηρουμένων των αναλογιών, μήπως η δική μας ζωή δεν κρύβεται πίσω από αέναες ισορροπίες;
Ο Αντώνιος μήπως δεν έζησε την προσωπική του ανέλιξη σε μια λυκοφιλία με τον ίδιο τον Καίσαρα; Μα και μετά την θανάτωση του Ιουλίου Καίσαρα, δεν αμφιταλαντεύτηκε μεταξύ συγκάλυψης και διαπόμπευσης των εκτελεστών του;
Στο τέλος ο Αντώνιος, μια έντονη προσωπικότητα με πολυκύμαντη ιστορία σε προσωπικό και πολιτικό επίπεδο, φτάνει η στιγμή που βρίσκεται χαμένος από τους αντιπάλους του να ακούει φωνές και μουσικές σε μια Αλεξάνδρεια που τον έχει εγκαταλείψει.
Ακόμη και κατά την ενατένιση της θανάτωσης του ως ηγέτης δεν λιγοψυχεί, ψάχνει μαζί με την θυελλώδη ερωμένη του Κλεοπάτρα, να στηρίξει συνόδους φίλων που προετοίμαζαν τον ομαδικό θάνατο τους.
Τι;
Αν κατάλαβα καλά ο Αντώνιος στην κόψη της ίδιας της ζωής του επιλέγει την συνειδητή του αποχώρηση από τη ζωή προς τον θάνατο;
Μα τούτο δεν είναι συμβατό με τις απόψεις που ενοχοποιούν την αυτοχειρία…
Συμπτωματικά (;) διατάσσει τον φίλο του που ονομάζεται Έρως να τον θανατώσει, αλλά εκείνος προτιμά να αυτοκτονήσει παρά να το κάμει. Στη συνέχεια ο ίδιος μπήγει το σπαθί στα σωθικά του, ζητώντας να αποτελειώσουν τη θανή του οι γύρω φίλοι.
Ψύχραιμα, αποφασισμένα, χωρίς ενδοιασμούς για την πράξη κλείνει τον κύκλο της ζωής του. Το ίδιο κάνει στη συνέχεια αφού τον θρηνεί και η Κλεοπάτρα.
Τραγικοί οι άνθρωποι, που «βλέπουν» τη ζωή τους, και επιλέγουν την αυτοχειρία που στέκει απέναντι της προσταγής που λέει «ζήσε ταπεινά μέχρι να έρθει η ώρα σου».
Φλερτάρει ο Καβάφης με το συνειδητό μέτρημα του ύψους της ζωής μας, η εποχή που ζει ο ποιητής, γεννά τον Περικλή Γιαννόπουλο, και αναζητούν οι σκεπτόμενοι το μέτρο της κατάντιας που μπορεί να αντέξει η σκέψη σαν επιβιώνει μέσα στην παρακμή.
Μήπως θυμίζει τίποτε από το σήμερα;
Όταν είσαι έτοιμος να τελειώσεις αυτοθέλητα την ίδια τη ζωή σου, γίνεσαι και άκρως επικίνδυνος σε ότι ορίζεις ως θέλω σου, απέναντι στο διαφορετικό που σε απειλεί. Μέσα από αυτό είμαστε διαφορετικοί σε ότι συνηθίζουμε να το ονομάζουμε και «αγώνα».
Ο θάνατος για τον αρχαίο πολιτισμό των Ελλήνων, σαν προκύπτει αυτοθέλητα μέσα από αγαθούς αγώνες, είναι μια πράξη που καθαγιάζει την ύπαρξη που τον συνάντησε.
Ο Καβάφης δεν ήταν τόσο απαίδευτος και λίγος, ώστε να φέρει τον Αντώνιο μέσα σε τούτους τους στίχους για να μας διδάξει την καρτερία με αξιοπρέπεια στα δύσκολα της ζωής μας… Ήξερε και θα διάλεγε για κάτι τέτοιο τον Ιώβ και όλη την φιλοσοφία τούτης της υποτέλειας στο Θείο…
Ακούω συχνά από τους γύρω μου, εκφράσεις που ηχούν ως τηλεοπτικά τύμπανα πολέμου, λέγοντας πως δεν πάει άλλο αυτή η κατάσταση που μια μερίδα ολιγαρχών εξουσιάζουν ολόκληρους λαούς.
Η ίδια συντριπτική μερίδα τσιφτετελλήνων υπηκόων, θεωρούν τα πάντα γύρω που γράφονται με στίχο ως ποίηση (2) και ταυτόχρονα την θεωρούν ως φιλολογίζουσα πολυτέλεια απέναντι στα προβλήματα τους.
Διάβαζα πρόσφατα σε ένα βιβλίο που τιτλοφορείται «Ιστορίες του Γέρο-Αντόνιο» μια ιστορία που έχει ως τίτλο «Το λιοντάρι σκοτώνει κοιτάζοντας». Η αποφασιστικότητα να δώσω ακόμη και τη ζωή μου για να υποστηρίξω τις ιδέες μου, κάνει τη διαφορά και φτιάχνει αποφασιστικούς πολίτες. Το λιοντάρι σκοτώνει σαν πιάσει το θήραμα με την αποτελεσματικότητα του βλέμματος του. Δεν αφήνει περιθώρια αμφισβήτησης της βούλησης του στον αντίπαλο. Αν βέβαια συνδυαστεί στη ζωή μας η αποφασιστικότητα με την φιλοσοφία, τότε η κοινωνία αυτών των ανθρώπων που λειτουργούν αυτόν το εκρηκτικό μίγμα, έχει πλησιάσει τα Ηλύσια Πεδία…
Αν όμως παραφράσουμε τη σκέψη του Καβάφη με την Ιώβεια αξιοπρεπή υπομονή, τότε απλώς θα κερδίζουμε την επιβίωση μιας ανελεύθερης ζωής στα όρια του στάβλου που μας έχουν κλείσει…
Βέβαια ο "ήχος" του ποιήματος, δεν έχει καμία παραίνεση προς μάζες, αλλά αντίθετα μιλά σε όποιον μπορεί να ακούσει τις αρμονικές του για την απόλυτη ηρεμία της προσωπικής του κρίσης.
Η γραφή του ποιήματος είναι μεγαλύτερη από τις εκφράσεις της λέξης "κατάλαβα" που με ευκολία προφέρουμε οι άνθρωποι απέναντι σε ότι θέλουμε να ελέγξουμε ονομάζοντας το αντιληπτό... Θα έλεγα είναι αντίστοιχη με την περιγραφή του Ομήρου για την ωραία Ελένη πάνω στα τείχη της Τροίας από τον Πρίαμο, που δεν προσδιορίζει τα χαρακτηριστικά της σκόπιμα, αφήνοντας την απορία ως κληρονομιά αναζήτησης της αρμονίας που μας έλκει σε ήττες, όνειρα, φαντασιώσεις και δημιουργίες μέσω της Τέχνης...
Διάλεξα να επισυνάψω το ηχητικό μιας απαγγελίας του ποιήματος από τον Δημήτρη Χορν που το θεωρώ πιο κοντά στη ζωή μας, αν και έχει φάει την τελευταία λέξη που για μένα είναι σημαντική.
Απαγγελία του Δημήτρη Χορν: http://www.youtube.com/watch?v=JueMbRVYEb8
Υ.Γ
(1) Διευκρίνηση : Η σκέψη των ανθρώπων είναι διαφορετική από τους ίδιους, και καθορίζει την εν δυνάμει εξέλιξη τους αν την αλλάξουν.
(2) Η λογοπλοκία στις μέρες μας, που είναι χαμηλόκοστη η καταγραφή του θράσους, θεωρείται Ποίηση για την οποία ο γράφων έχει συγκεκριμένες απόψεις (εδώ)
Για περισσότερες πληροφορίες της ταραγμένης ζωής του Αντώνιου όποιου θέλει να ψάξει τις εποχές.
http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9C%CE%AC%CF%81%CE%BA%CE%BF%CF%82_%CE%91%CE%BD%CF%84%CF%8E%CE%BD%CE%B9%CE%BF%CF%82
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου